Anadolu’da Tunç Çağı’ndan itibaren Bizans’tan Selçuklu, sonrasında Osmanlı ve Milli Mücadele Dönemi olmak üzere oldukça köklü bir geçmişe sahip olan Bilecik Güney Marmara Bölümü’nde yer alan şehirlerden biridir. Karadeniz, Ege ve İç Anadolu Bölgelerinin tam kesişim noktasındadır. İklimlerin kesişim noktasında bulunan ilde bitki ve hayvan çeşitliliği de oldukça fazladır. Bilecik’in meşhur yemekleri de yöredeki çeşitlilikten dolayı kebaplardan hamur işine tatlılardan tahıllara kadar çok çeşitlilikte lezzetler içerir.
Türkiye’nin pek çok ilinde olduğu gibi Bilecik mutfağı da geleneksel lezzetlerin baskın olduğu mutfaklardan biridir. İç Anadolu bölgesine yakınlığı sebebiyle tahıl ürünlerinin baskın olduğu Bilecik’te hamur işleri de yörede pişirilen baskın lezzetler arasındadır. Bükme, pide, hodalak gibi farklı ekmek çeşitlerinin pişirildiği ilde halkın bir kesimi kendi ekmeğini kendisi pişirmektedir. Yörede kömme adı verilen, yeni söndürülmüş ateşin kıvılcım ve külü tazeyken ateşe gömülerek pişirilen bir ekmek türü de yöreye ait lezzetler arasındadır.
Geleneksel pişirme yöntemlerinin hakim olduğu Bilecik’te yöre halkı çoğu yiyeceğini kendisi hazırlar. Kuskus, erişte, makarna ve tarhana gibi besinlerin çoğu evde el yapımı usulde hazırlanır. Kentleşmenin etkisiyle yemek kültürü değişse de Bilecik yemekleri geleneksel yöntemlerle pişirilmeye devam ediyor.
Bilecik’in Meşhur yemekleri:
- Parmak Köftesi
- Bıldırcın Kebabı
- Bilecik Nohutlu Mantısı
- Bilecik Güveci
- Dağ Eriği Ekşili Kesme Çorbası
- Mercimekli Bozüyük Mantısı
- Yunus Erikli Ekşili Biber Dolması
- Gök Fasille
- Zırz
- Huris Tepsi
1. Parmak Köftesi
Bilecik’te hemen her dükkanda bulabileceğiniz parmak köftesi, et sevmeyen köfte severlerin denemesi gereken lezzetlerden biridir. Yapımında klasik köftelerden farklı olarak kıyma kullanılmıyor. Malzemeleri içinde ince bulgur, irmik, soğan, sarımsak, maydanoz, salça, yumurta, yağ, kimyon ve karabiber gibi malzemeler bulunuyor.
Yapımında bulgur ve irmik şişmesi için suyla birlikte bir kaba alınıyor. Diğer malzemeler karıştırılarak şişen bulgur ve irmiğe ekleniyor. Harç hazırlandıktan sonra koparılan parçalara avuç içinde parmağa benzer biçimde şekil veriliyor. Hazırlanan köfteler haşlanıyor. Soğan, sarımsak yağda kavrularak üzerine yeşillikler ekleniyor. Hazırlanan sos köfteler üzerinde gezdiriliyor. Genellikle yanında sarımsaklı yoğurt ile servis ediliyor.
2. Bıldırcın Kebabı
Tarihi ve doğal güzelliklerine ek olarak zengin mutfağıyla da ön plana çıkan Bilecik’te pişirilen bıldırcın kebabı şehrin en ünlü yemeklerinden biridir. Şehirde yetişen doğal malzemelerden hazırlanan kebap bıldırcın etinin farklı baharatlarla bir araya getirilerek Türkiye’nin de özel lezzetlerinden bir olmasını sağlar. Bıldırcın eti hassas olduğu için yapımı ustalık gerektiren lezzetlerden biridir.
Kebap içerisinde bıldırcın etinden farklı olarak tereyağı, sarımsak, patates, sarımsak ve yeşilbiber kullanılır. Bıldırcın etleri tütsülendikten sonra tereyağında kızartılır. Ardından sıcak suyla beraber soğan ve sarımsak tencereye alınarak yaklaşık yarım saat pişirilir. Pişirilen et sebzelerle birlikte fırına verilir. Bakır tabaklarda servis edilir.
3. Bilecik Nohutlu Mantısı
Türkiye’nin geleneksel lezzetlerinden biri olan mantı farklı yörelerde yapım şekli ve iç harcı değiştirilerek çok çeşitlilikte hazırlanan yemeklerden biridir. Bilecik nohutlu mantısı da mantı harcına kıyma yerine haşlanmış nohut koyularak pişirilir. El açması açılan hamur içine pişmiş nohut yerleştirilerek hamurlar kapatılır.
Tepsiye yerleştirilen hamurlar ateşte hafif pembe renk alıncaya kadar kavrulur. Klasik mantıların tencerede haşlanmasından farklı olarak Bilecik usulü mantı tepside pişirilir. Salçalı sos dökülen tepsideki mantılar suyunu çekene kadar tepsi içinde ateşte pişirilir. Suyunu çeken mantı sarımsaklı yoğurtla servis edilir. Bilecik’te Gezilecek Yerler planınıza yöresel yemekler pişiren restoranları da ekleyerek bu lezzeti deneyimleyebilirsiniz.
4. Bilecik Güveci
Koyun ve kuzu eti Bilecik mutfağında sıklıkla kullanılan et türleridir. Bilecik güveci kuzu etinden yapılan şehrin yöresel olarak ün kazanmış lezzetlerinden biridir. Patates, patlıcan ve soğanların kızartıldıktan sonra kuzu etiyle güveçte pişirildiği yemek, tereyağının da katkısıyla yoğun bir lezzet kazanır.
Terbiyesinin un ve tereyağıyla yapılması için karışım ocakta muhallebi kıvamı alana kadar kavrulur. Ardından bu sos güveçte pişen yemeğin üzerine dökülür. En son rendelenmiş kaşar güvecin üzerine serpilir. Yemeğin terbiyesi ve kaşar eklendikten sonra üzeri kızarana kadar tekrar fırına verilir. Yanında genellikle kızartılmış domates ve biberle servis edilir. Et seviyorsanız bu lezzeti mutlaka denemenizi öneriyoruz.
5. Dağ Eriği Ekşili Kesme Çorbası
Bilecik lezzetleri arasında yöreye özgü geleneksel yemekler oldukça baskın durumdadır. Bu yemeklerden biri olan dağ eriği ekşili kesme çorbası Bilecik’e özgü en özel lezzetlerden biridir. Yapımında ev yapımı makarna, yeşil mercimek, et suyu, dağ eriği ve kızılcık kurusu kullanılan bu çorba besleyici değeri yüksek yemeklerden biridir.
Mercimek ve makarna et suyunda haşlanırken farklı bir tavada tereyağı, sarımsak, salça ve baharatlar kavrulur. Dağ eriği ve kızılcık kurusu çorbanın ekşisinin hazırlanması için kaynatılır. Ekşi hazır olduktan sonra çorbaya eklenir. Son olarak tereyağı, sarımsak ve baharatlardan hazırlanan sos çorba üzerine gezdirilerek servis edilir.
6. Mercimekli Bozüyük Mantısı
Bozüyük ve Söğüt köylerinde geleneksel olarak pişirilen mercimekli Bozüyük mantısı Bilecik’in de yöresel lezzetleri arasındadır. Klasik yeşil mercimeğin mantıyla bütünleşmesi sağlanamadığı için Bilecik’te yetişen özel yeşil mercimeklerden yapılır. Mantı hamuru için buğday kalitesine de büyük önem verilen yörede mercimekli mantının hamuru için buğday unu, yumurta, su ve tuz kullanılır.
Mantının iç harcında bölgeye özgü yetişen yeşil mercimek, kuru soğan, karabiber ve tuz kullanılır. Sosu içinse tavuk veya et suyu, salça, sarımsak, tereyağı ve yoğurt kullanılır. El açması yapılan mantıyı Bilecik’te yöresel yemekler pişiren restoranlarda veya mantıcılarda deneyebilirsiniz. Yöreye özgü kurutulmuş mantılardan satın alarak evinizde de pişirebilirsiniz.
7. Yunus Erikli Ekşili Biber Dolması
Erik ekşili lezzetler Bilecik mutfağında sıklıkla kullanılır. Bunlardan biri olan yunus erikli ekşili biber dolması her şeyin dolma olabileceğini kanıtlayan lezzetlerden biridir. İlginç görüntüsüyle de dikkat çeken bu dolma genellikle kurutulmuş biber veya patlıcanlarla yapılıyor. İç harcında soğan, bulgur ve ceviz bulunuyor.
Pişen dolmaların üzerine erik ve kızılcığın kaynatılmasıyla oluşan ekşili sos dökülüyor. Bazı restoranlarda üzerine küçük parçalara ayrılmış kızılcık ve erik eklenmiş versiyonuyla da karşılaşabilirsiniz. Bilecik’e özgü bu lezzetli dolmayı şehir merkezi veya ilçelerdeki restoranlarda deneyebilirsiniz. Evde denemek isterseniz yöresel ürünler satan dükkanlardan kurutulmuş biber veya patlıcan satın alabilirsiniz.
8. Gök Fasille
Kurutulmuş taze fasulyeden yapılan gök fasille Bilecik’te genellikle zeytinyağlı pişirilir. Ancak farklı yörelerde etli ya da kıymalı versiyonuyla da karşılaşabilirsiniz. Yaz aylarında kurutulan taze fasulyelerle yapılan yemeğin içinde kurutulmuş biber, kurutulmuş acı biber, soğan, zeytinyağı ve domates sosu kullanılır.
Yemeğin yapımı için fasulyeler biraz diri kalacak şekilde haşlanır. Haşlanan fasulyeler yağda kavrulan soğan ve biberlere eklenir. Domates sosu da karışıma eklenerek bir miktar suyla pişirilir. Suyunu çeken yemek fasulyeler yeteri kadar yumuşadıysa ocaktan alınır. Genellikle sarımsaklı yoğurtla servis edilir. Yöresel restoranlarda bulabileceğiniz gibi lokantalarda yemek yanında meze olarak da tüketilmektedir.
9. Zırz
Sıra dışı ismiyle dikkat çeken zırz ıspanakla yapılan oldukça lezzetli bir yemektir. Ispanak yemeğinden farklı olarak bir çeşit meze olarak tüketilir. Genellikle mısır özü yağıyla pişirilen yemeğe farklı lezzetini veren malzeme kişniştir. Yapımında taze soğan, sarımsak, kişniş, sarımsak ve pul biber kullanılır. Zeytinyağıyla da yapılabilir.
İnce doğranan ıspanaklar haşlanırken tavaya yağ alınarak taze soğan kavrulur. Soğan kavrulurken haşlanmış ıspanak eklenir ve karışım birkaç dakika daha kavrulur. Ardından süzme yoğurt, rendelenmiş sarımsak, pul biber ve kişnişle hazırlanan sos ıspanak üzerinde gezdirilerek servis edilir. Klasik ıspanak yemeğinden sıkıldıysanız zırzı Bilecik seyahatinizde mutlaka denemenizi öneriyoruz.
10. Huris Tepsi
Bilecik’e özgü geleneksel tepsi yemeklerinden biri olan huris tepsi kalabalık aile sofralarında yer bulan lezzetlerden biridir. Yemeğin yapımında soğan, salça, toz biber, margarin veya tereyağı, tavuk bonfile ve pirinç kullanılır.
Yemeğin yapımı için baharatlar ve soğan yağda kavrulur. Ardından tavuk bonfile eti de karışıma eklenerek kavrulmaya devam edilir. Üzerini geçecek kadar su eklenerek pişmeye bırakılır. Pirinçler de yemeğin suyu bir miktar eklenerek tepside pişirilir. Tenceredeki yemek tepsiye dökülerek tüm yemek üzeri kızarıncaya kadar fırında pişirilir. Genellikle yanında ayranla tüketilir. Yemeğin ateşte pişirilen yöresel versiyonunu Bilecik ilçelerindeki lokantalarda veya yöresel konsept veren restoranlarda deneyimleyebilirsiniz.
11. Kaçamak
Bilecik mutfağında makarna, ekmek, erişte gibi birçok lezzet evlerde hazırlanır. İlginç ismiyle akıllarda kalan kaçamak sade veya pekmezli versiyonuyla yalnızca mısır unu ve su kullanılarak pişirilen yöresel bir lezzettir. Kaynamış suya mısır ununun eklenmesiyle karışımdan katı bir hamur elde edilerek hazırlanır. Pişen hamur servis tabağına tencerenin ters çevrilip hamurun düşmesiyle servis edilir. Tereyağıyla kavrularak pişirilen versiyonları da bulunur.
Üzerine kaşar peyniri rendelenerek tuzlu tüketilebileceği gibi pekmez gibi tatlı ürünlerle de tüketilebilir. Hamur işi olduğu için genellikle kahvaltılarda tüketilir. Bilecik seyahatinizde fırın veya pastanelerden kaçamak alarak deneyebilir, yakınlarınıza denetmek için satın alabilirsiniz.
12. Nohutlu Kebabı
Nohut, mantı da olmak üzere Bilecik’te birçok yemekte farklı versiyonlarda kullanılan baklagillerden biridir. Osmanlı mutfağı esintilerinin baskın olduğu Bilecik’te pişirilen nohutlu kebabı yapımında ana malzeme olarak nohut, yufka ve et kullanılır. Ek malzemeler ise salça, soğan, pul biber ve kuru nanedir.
Kebabın yapımı için yağ ve baharatlarla harmanlanan yufka fırında kızartılır. Kavrulan salça ve soğanın üzerine haşlanmış nohut eklenir. Farklı bir tavada tereyağı ve et pişirilir. Tüm malzemeler piştikten sonra kızartılmış yufka üzerine nohutlu karışım ve tereyağında pişirilen et eklenir. En son yağda kızartılan baharatlar sos olarak gezdirilerek servis edilir.
13. Ovmaç Çorbası
Türk mutfağında geleneksel bir lezzet olan çorbalar farklı yörelerde oldukça doyurucu versiyonlarla pişirilir. Bunlardan biri olan ovmaç çorbası farklı yörelerde farklı isimlerle pişirilen geleneksel çorbalardan biridir. Yapımında kıyma, margarin veya tereyağı, un, domates, et suyu, soğan, taze nane ve karabiber kullanılır.
Hamurlu olduğu için oldukça doyurucu olan ovmaç çorbası için kıyma ve diğer malzemelerin kavrularak pişirildikten sonra et suyuyla pişirilmesi sağlanır. Haşlanan hamurlar çorba içine atılarak bu şekilde beş dakika kadar kaynatılır. Son olarak taze nane yaprakları eklenerek servis edilir. Bilecik ziyaretinizde yöresel lezzetlerden olan bu çorbayı restoranlarda veya çorbacılarda deneyebilirsiniz.
14. Kömme Ekmek
Bilecik’te ekmek gibi hamur işleri sıklıkla evlerde de pişirilir. Bunlardan biri olan kömme ekmek yöre halkının kendi elleriyle yaptığı oldukça doyurucu ve lezzetli bir ekmek çeşididir. Bilecik’in meşhur kömme ekmeğinin yapımında tereyağı, zeytinyağı, süt, un ve tuz kullanılır.
Eritilen yağların bir kısmı sonrasında hamur üstüne sürülmek için ayrılır. Hazırlanan hamurun içine yağ, süt ve tuz eklenir. Kıvam alan hamur yuvarlak şekillerde parçalara ayrılarak düzlenir, tepsiye dizilir. Ardından üzerine daha önceden eritilmiş yağ karışımı sürülür. Hamurun üzeri kızarana kadar fırında pişirilir. Sivas yöresindeki keteye benzer bu lezzeti pastanelerden satın alarak deneyebilirsiniz.
15. Pancar Pekmezi
Sağlık için oldukça faydalı olan pekmez farklı yörelerde farklı bitkilerden elde edilir. Bilecik’te pancar pekmezi olarak üretilen bu lezzet için şeker pancarı ve içme suyu kullanılır. Pancarlar soyulduktan sonra meyve sıkacağında sıkılarak suyu elde edilir. İçme suyu ilave edilerek kaynatılır. 8 saat kadar uzun süre kaynatıldıktan sonra ince tülbentlerle birkaç kere süzme işlemi yapılır.
Diğer pekmezlere göre daha yoğun bir kıvam ve tada sahiptir. Yöre halkı hastalıklara iyi geldiğini düşünerek özellikle çocuklar tarafından tüketilmesini destekler. Kış aylarında bağışıklık sistemini güçlendirdiği için Bilecik seyahatinizde satın alarak evinize de götürebilirsiniz. Basit bir tarifi olduğu için evde kendiniz de pişirebilirsiniz.
16. Bilecik Pazaryeri Helvası
Bilecik’in Pazaryeri ilçesine özgü olan Bilecik Pazaryeri helvası yöre halkı tarafından her mevsim farklı eklerle tüketilmektedir. Yazın dondurma kışın ise bozayla tüketilen helvayı Pazaryeri’nden farklı olarak Bilecik helvacılarında da bulabilirsiniz. Özel lezzetiyle bu helva 2018 yılında Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından patent almıştır.
Yaz helvasına benzeyen helva bakır kazanlarda pişirilir. Yıllardır aynı lezzette yapılan helva ustalık gerektiren yöntemlerle üretilir. Yapımında ana malzeme olarak tahin ve şeker kullanılır. Helvanın özel lezzetini kaybetmemesi için yüzde 100 susamdan elde edilen ve taş değirmenlerde ezilen tahin kullanılır. Bilecik ziyaretinizde satın alarak sevdiklerinize de götürebilirsiniz.
17. Büzme Tatlısı
Bilecik yöresine özgü pişirilen büzme tatlısı yöreye özgü bir baklava çeşididir. Bayram, düğün veya kalabalık organizasyonlarda ikram edilen tatlı içinde ceviz veya fındık kullanılmaktadır. Tatlı yapımında el açması yufkalar kullanılır. Klasik baklavalardan farklı olarak susam ve Hindistan ceviziyle servis edilir.
Hamurdan elde edilen yufka üzerine nişasta serpiştirilir. Ceviz veya fındık içi eklenerek hamur oklavaya sarılıyken büzdürülür. Eritilen margarin veya tereyağı tepsideki hamura dökülür ve fırına verilir. Kızaran baklavaya şerbet döküldükten sonra tavada kavrulan susam eklenir. Son olarak Hindistan cevizi ile süsleme yapılır. Bilecik’te tüm tatlıcılarda deneyebilir, sevdikleriniz için paket olarak da satın alabilirsiniz.
18. Nişasta Helvası
Bilecik’e özgü yöresel helvalardan biri olan nişasta helvası yapımı kolay olmakla birlikte oldukça lezzetlidir. Helvanın yapımı için buğday nişastası, şeker, su, tereyağı ve ceviz kullanılır. Nişasta, şeker ve su bir kaba alınarak karışım hazırlanır. Eritilen tereyağı içine nişasta karışımı azar azar olacak şekilde dökülür. Kıvam alıp parçalara bölünmeye başlayıncaya kadar kısık ateşte devamlı karıştırılarak pişirilir.
Pişen helva ılıdıktan sonra cevizle süslenerek servis edilir. Şehrin farklı bölgelerinde gül suyu ile hazırlanan versiyonları da bulunmaktadır. Bilecik ziyaretinizde yöresel lezzetler pişiren lokantalarda veya tatlıcılarda nişasta helvasını deneyebilir, sevdikleriniz için paketle satılan versiyonlarından satın alabilirsiniz.
