Türkiye’nin büyük şehirlerinden biri olan Erzurum ve Erzurum mutfağı, Doğu Anadolu’nun izlerini taşıyan bir mutfaktır. Fakat bir kısmı Karadeniz’de bulunduğu için, mutfakta Karadeniz esintileri de görülüyor. Geniş bir coğrafyaya sahip ve Türkiye’nin en soğuk şehri unvanını taşıyan Erzurum, bugüne dek farklı medeniyetlere ev sahipliği yapmış olduğu için mutfağında farklı kültürlerden izler taşır.
Anadolu, Kafkaslar ve İran arasında kalan kavşak bir nokta olan Erzurum, yüzyıllar boyunca zengin kültürünü de beraberinde getirmeyi başarmıştır. Kış ayları boyunca karlarla kaplı olan bu şehrin meşhur birçok yemeği bulunur. Yemek kültürü çok zengin olduğu için Erzurum’un meşhur yemekleri uzun bir listeye sahiptir. Seyahatiniz sırasında mutlaka denemenizi önerdiğimiz lezzetler aşağıdaki gibi sıralanabilir:
Erzurum’un Meşhur Yemekleri
- Cağ Kebabı
- Aşotu Çorbası
- Kesme Aşı
- Erzurum Ketesi
- Soğuk Ayran Aşı Çorbası
- Tatar Böreği
- Kelecoş
- Şalgam Dolması
- Lalanga
- Lor Dolması
Coğrafi özellikleri sebebiyle yemeklerde kullanılan malzemeler yörede yetiştirilir. Doğal ve organik malzemeler ile hazırlanan yemekler oldukça lezzetlidir. Erzurum lezzetleri Kafkasya, Rusya ve İran mutfak kültürlerinden de etkilenmiştir.
Şehrin temel geçim kaynağı hayvancılık olduğu için yemeklerin büyük bir çoğunluğunda et ve süt ürünleri kullanılır. Hayvansal ürünler konusunda Türkiye’nin en iddialı yörelerinden biri olan Erzurum, başka bir şehirde deneme imkanınız olmadığı civil peyniri gibi farklı peynirleri ile ünlüdür.
1.Cağ Kebabı
Kuzu eti ile hazırlanan bir döner türü olan cağ kebabı, Erzurum yöresinin en ünlü yemeğidir. Ustalar tarafından hazırlanan ve meşakkatli bir yemek olan cağ kebabı kuzu etinin süt, soğan, karabiber ve kırmızı pul biber ile lezzetlendirilmesi ile hazırlanıyor.
Baharatlar ve çeşitli malzemeleri bir araya getirerek hazırlanan etin üzeri kül ile sıvandıktan sonra yatık biçimde odun ateşinde pişirilmeye başlanıyor. Döner bıçağı ile kesilerek ızgara üzerine alınıp, bu şekilde bir müddet daha pişirilen cağ kebabı, lavaş ekmek ile servis ediliyor.
Malzemeleri ve hazırlanma şekli sebebiyle klasik dönerlerden çok daha farklı bir lezzet olan cağ kebabını yiyebileceğiniz birçok restoran ve kebapçı şehrin farklı yerlerinde bulunuyor. Yoğun ve doyurucu bir lezzet olan cağ kebabı yöre halkı tarafından genellikle akşam yemeklerine tüketilir.
2.Aşotu Çorbası
Aşotu çorbası; yoğurt, soğan, kişniş ve buğday ile hazırlanıyor. Erzurum’un soğuk havalarından korunmak isteyen yöre halkının kış aylarında en çok içtikleri çorba, aşotu çorbası oluyor.
Aşotu çorbasının malzemelerine kıyma da eklenebiliyor. Sıcak bir başlangıç yapmak isteyenler için ideal olan aşotu çorbası yoğurtlu çorba ile benzerlik gösteriyor. Yoğurtlu çorbadan farklı olarak içerisinde kişniş ve buğday olması ise daha farklı bir çorba denemenizi sağlıyor.
Aşotu çorbası esnaf lokantalarında ve yöresel yemekler hazırlayan restoranlarda bulunabilir. Restoranlar bu lezzeti genellikle sonbahar ve kış aylarında menülerine dahil etseler de özellikle şehirde bulunan çorbacılarda her mevsim aşotu çorbası deneyebilirsiniz.
3.Kesme Aşı
İçerisinde erişte ve yeşil mercimek bulunan kesme aşı Erzurum ve Sivas’ta hazırlanan bir çorbadır. Kesme aşı çorbasının içerisine kıyma da ilave edilebilir. Soğuk kış günlerinde iç ısıtan bir çorba olan kesme aşı, içerisinde bulunan erişte ve mercimek sebebiyle doyurucu bir lezzettir. Hafif akşam yemeklerinde çorba olarak değil ana öğün olarak tercih edilebilir.
Çorbacılarda, esnaf lokantalarında ve yöresel restoranlarda dört mevsim kesme aşı çorbası içebilirsiniz. İçerisinde erişte olduğu için uzun süre tok kalmanızı sağlar. Hafif tadı sayesinde herkesin damak tadına hitap etmeyi başarır.
4.Erzurum Ketesi
Erzurum’un yöresel lezzetlerinden biri olan kete, hamur işi mamülüdür. Yöre halkının en sevdiği yemeklerden biri olan Erzurum ketesi, neredeyse her evde yapılır. Şehir merkezinde ve ilçelerde bulunan fırın ve pastanelerde günün her saati taze ve sıcak kete bulabilirsiniz.
Özellikle kahvaltı için tercih edilse de yöre halkı günün her öğünü kete yiyebilir. Gül şekli verilerek hazırlanan Erzurum ketesi, içine harç koymadan pişirilen bir böreği andırır. Kahvaltılarda ekmek olarak tüketilen kete, genellikle kahvaltılık, yumurta ve çay ile tüketilir. İçerisinde bulunan bol miktarda tereyağı ve margarin ketenin bir Fransız lezzeti olan kruvasana benzerlik göstermesini sağlar.
5.Soğuk Ayran Aşı Çorbası
Soğuk servis edilen ayran aşı çorbası sıcak yaz günlerinde en sevilen yemeklerden biri oluyor. İçerisinde nohut, yoğurt, ayran ve mısır bulunan soğuk ayran aşı çorbası yalnızca yoğurt çorbası ismi ile de anılıyor.
Klasik çorbalardan farklı olarak soğuk tüketilen ayran aşı çorbası bu özelliği ile yaz aylarında yöre halkı tarafından en çok hazırlanan lezzetlerden biri oluyor. Özellikle Ramazan aylarında sık sık hazırlanan soğuk ayran aşı çorbasını denemek için yaz aylarında esnaf lokantalarını ya da çorbacıları ziyaret edebilirsiniz.
Kış aylarında dondurucu soğuğa sahip olan Erzurum’da soğuk ayran aşı çorbası genellikle bahar ve yaz aylarında tüketilir. Kış aylarında restoranlarda bu lezzeti bulma ihtimaliniz düşük olsa da yöresel lezzetler sunan restoranlarda şansınızı deneyebilirsiniz.
6.Tatar Böreği
Erzurum mutfağına Tatar mutfağından geçtiği düşünülen ve ismini de buradan alan Tatar böreği cantık ismi ile de anılır. Erzurum usulü Tatar böreği hazırlanırken un, yumurta, tuz ve su ile bir hamur yoğurulur, yoğrulan hamura isteğe göre patatesli ve soğanlı ya da kıymalı harç yerleştirilir. Daha sonra üzeri açık kalacak şekilde yanlardan kapatılır ve şekil verilir. Haşlanarak pişirilir ve sarımsaklı yoğurt ile servis edilir.
Yöresel lezzetleri hazırlayan restoranlarda bulabileceğiniz Tatar böreği bir tür mantıdır. Yöre halkı tarafından evlerde de hazırlanan bu yemek dört mevsim boyunca tüketilir.
7.Kelecoş
Kelecoş ya da Keledoş isimleri ile anılan bu yemek kuzu ya da dana etinin kuşbaşı kesilmesi ile hazırlanır. İçerisinde etin yanında yeşil mercimek, buğday, nohut, kuru soğan, çökelek, sıvı yağ, sarımsak, pazı otu ve baharatlar bulunur.
Et ile birlikte diğer malzemeler tavada pişirilir. Hazırlanan kelecoş üzerine yağlı bir sos dökülerek servis edilir. Doyurucu ve lezzetli bir yemek olan kelecoşu yöresel restoranlarda ya da ev yemekleri yapan lokantalarda deneyebilirsiniz.
İçerisinde birçok malzeme olduğu için ana yemek olarak tüketilen kelecoşun yanında çoğunlukla başka bir yemek tüketilmez. Kelecoşu yöre halkı akşam yemeklerinde tercih eder.
8.Şalgam Dolması
Şalgamın dilimlenmesi ve ardından içerisinde kıyma ve bulgurla hazırlanan harcın ilave edilmesi ile hazırlanan şalgam dolması, Erzurum’un yöresel yemekleri arasında bulunur. Bol maydanoz ile servis edilen şalgam dolması bir dolma türü olmasına rağmen görüntü ve lezzet açısından farklı bir deneyim sunar.
Şalgam dolmasının iç harcında pilavlık bulgur, soğan, kırmızı biber, salça, tuz ve su kullanılır. Şalgam dolması için şalgamların kabuğu soyulur. İçleri oyulan şalgamlara harç ilave edilir ve tencerede pişirilir. Ev yemekleri hazırlayan lokantalarda bulabileceğiniz şalgam dolması yöre halkının en sık hazırladığı tencere yemekleri arasında geliyor.
9.Lalanga
Lalanga yemeğinin kökeni Osmanlı mutfağına dayanır. Erzurum mutfağına Osmanlı mutfağından girdiği düşünülen ve Erzurum ile özdeşleşmiş bir lezzet olan lalanga un, süt ve yumurta ile hazırlanır. Damak zevkine göre kaşar gibi peynirler ile iç harç hazırlanabilir. Yemeklerin yanında, kahvaltılarda ya da aperatif olarak yöre halkı tarafından evlerde en çok hazırlanan ve tüketilen lezzetlerin arasında lalanga bulunur.
Bir porsiyonu ortalama 20 dakikada hazır olan lalanga kahvaltı ve çay saatlerinin vazgeçilmezidir. İçerisine eklenen rendelenmiş kaşar peyniri lalanganın sıcaklığı ile erir ve ağızda dağılır. Çoğunlukla yanında çay ile tüketilen lalanga merkezde ve ilçelerde yer alan pastanelerde bulunabilir. Lalanga lezzetini denemek için Erzurum’da bulunan kafe ve restoranları da tercih edebilirsiniz. Pratik bir lezzet olduğu için pek çok kafenin menüsünde lalanga bulunur.
10.Lor Dolması
Bir dolma türü olan lor dolmasını hazırlarken lor peyniri, kaymak ve bulgur kullanılır. Malzemeler ile hazırlanan iç harç karalahana yapraklarının içerisine yerleştirilir ve sarılır. Erzurum’un en sevilen yöresel lezzetlerinden biri olan lor dolması, bol tereyağı ile pişirilir.
Sıradan dolmalardan farklı bir deneyim olan lor dolması genellikle yoğurt ile servis edilir. İçerisinde bulunan kaymak sebebiyle farklı bir aromaya sahip olur. Her mevsim sevilerek tüketilen lor dolması denemek için merkezde ve ilçelerde bulunan ev yemekleri hazırlayan lokantaları tercih edebilirsiniz. Erzurum’un yöresel tatlarından biri olduğu için pek çok lokanta da lor dolması bulunuyor.
11.Yumurta Pilavı
Bir pilav türü olan yumurta pilavı Erzurum’a özgü bir yemektir. Görüntüsü itibariyle makarnaya daha çok benzerlik gösterir. Yöre halkının evlerde en çok hazırladığı lezzetlerden birisidir. Yumurta pilavı hazırlamak için gerekli malzemeler oldukça kısa bir listedir. Un, yumurta, tereyağı, tuz ve ceviz ile hazırlanan yumurta pilavı göze ve damağa hitap eden bir yemektir.
Malzemelerden hazırlanan hamur şeritler halinde kesilir. Tuzlu suda 8-10 dakika, pişene kadar haşlanır. Ayrı bir tavada tereyağı eritilir ve haşlanan hamur tereyağına alınarak bir süre kavrulur. Servis tabağına alınan yumurta pilavının üzerine ceviz serpilir. Ana yemeklerin yanında sevilerek tüketilen yumurta pilavı, doyurucu bir yemektir.
Yumurta pilavı kolay hazırlanan bir yemek olduğu için evlerde yapılabilir ancak siz bu lezzeti denemek için ev yemekleri hazırlayan restoranlara gidebilirsiniz. Erzurum bir gastronomi şehri olduğu için merkez ve ilçelerde birçok esnaf lokantası ve ev yemekleri hazırlayan restoranları bulabilirsiniz. Bu sayede günün istediğiniz herhangi bir saati yumurta pilavı gibi yöre halkının evde hazırladığı yemekleri deneyebilirsiniz.
12.Gliko
Gliko yemeği kalın bulgur, su, un ve tuz ile hazırlanan hamurun haşlanarak pişirilmesi ve ardından özel sosu ile servis edilmesi ile hazırlanır. Erzurum’a özgü bir lezzet olan ve yöre halkı tarafından sevilen bir yemek olan gliko, bulgur ile hazırlandığı için çok uzun süre tok hissetmenize yardımcı olur.
Gliko Erzurum’da hazırlanan ve içerisinde et bulundurmayan nadir yemeklerden biridir. Sosunda domates salçası, pul biber, nane, tuz ve sıvı yağ bulunur. Soslu bir şekilde pişirildiği için oldukça lezzetlidir. Bu lezzet sarımsaklı yoğurt ve üzerine yakılmış yağ ile servis edilir. Hazırlanması kolay bir yemek olduğu için yöre halkı tarafından genellikle evlerde hazırlanır. Doyurucu, besleyici ve lezzetli bir alternatif olan gliko yöre halkının sevdiği bir lezzettir. Bu lezzeti denemek için esnaf lokantalarına gidebilirsiniz.
13.Çiriş Otu Yemeği
Erzurum’da ana geçim kaynağı hayvancılık olduğu için yörede yapılan yemeklerin büyük bir çoğunluğunda et kullanılır. Çiriş otu yemeği, Erzurum’a ait olmasına rağmen içerisinde et bulundurmuyor olması sebebiyle, hafif bir sebze yemeği yemek isteyenlerin ihtiyacını karşılar.
Bölgede yetişen çiriş otlarının soğan ile kavrulmasıyla hazırlanan çiriş otu yemeği, Erzurum mutfağının en kolay hazırlanan yemeklerinden biridir. Yöre halkı tarafından evlerde en çok hazırlanan yemeklerden biri çiriş otu yemeğidir.
Bu lezzeti denemek için esnaf lokantalarına gidebilirsiniz. Erzurum’da Gezilecek Yerler arasında bulunan semt pazarına giderek çiriş otu alabilir, eğer lezzetini beğendiyseniz daha sonrasında evinizde de çiriş otu yemeği hazırlayabilirsiniz.
14.Şiş Köfte
Kuzu kıyma, soğan, kişniş, sarımsak, maydanoz ve baharatlar ile hazırlanan köftelerin şişe geçirilerek pişirilmesine şişli köfte adı verilir. Erzurum ile özdeşleşmiş bir köfte türü olan şiş köfte yanında özel olarak hazırlanan bazlama ile servis edilir. Köftenin şişte yapılmasıyla hazırlanan bu lezzet birazcık kebabı da andırır.
Esnaf lokantalarında ve kebapçılarda bulabileceğiniz şiş köftenin yanında roka salatası da ikram edilir. Roka, soğan ve tulum peyniri ile hazırlanan salata; şiş köfteyi başarılı bir şekilde dengeler. Genellikle öğle ve akşam yemekleri için servis edilen şiş köfte, yöre halkı tarafından her mevsim tüketilen bir lezzettir.
15.Otlu Kebap
Erzurum yöresine ait bir lezzet olan otlu kebap dereotu, kıyma, maydanoz ile hazırlanır. Otlu kebap hazırlanırken iki çeşit salça kullanılır. Yörede özel olarak hazırlanan salçalar ile pişirilen otlu kebap, farklı bir kebap deneyimi yaşatır.
Otlu kebapta otların yanında malzeme olarak kıyma da kullanılabilir. Kişniş, yenibahar, dolmalık fıstık gibi aromatik malzemeler ile lezzetlendirilir. Fırında pişirildiği ve içerisinde bol miktarda yeşillik bulundurduğu için hazmı kolay bir yemektir. Üçgen şekilde kesilerek genellikle yanında süzme yoğurt ile servis edilir.
16.Dul Çullaması
Özellikle soğuk kış günlerinde yöre halkının en çok hazırladığı tariflerden biri dul çullamasıdır. Kuru dut ve yumurta ile hazırlanan dul çullaması, tatlı kategorisinde yer alır. Yapımı için gerekli malzemeler kuru dut, tereyağı, toz şeker ve yumurta ile sınırlıdır. Dutlar saplarından ayrılır ve bir süre suda bekletilir. Suda bekletilen dutlar tavada eritilmiş tereyağı ile buluşturulur, daha sonra şeker eklenerek kavrulur. Son olarak yumurta eklenir ve pişene kadar beklenir.
Dul çullaması piştikten sonra üzerine ceviz serpilerek servis edilir. Sıcak şekilde tüketilmesi önerilir. Tatlı kategorisinde yer alan dul çullaması, kış günlerinde sevilen bir alternatiftir.
17.Kadayıf Dolması
İçerisinde bol miktarda ceviz olan kadayıf dolması çıtır çıtır lezzetli ile yörenin en sevilen tatlılarından biridir. Erzurum mutfağı ile özdeşleşmiş olan kadayıf dolması Türkiye’nin her yerinde yapılır. Ancak Erzurum usulü kadayıf dolmasında iri çekilmiş ceviz ve taze kadayıf kullanılır. Sosunda uzun süre çırpılmış yumurta ve yağ bulunur. Üstü güzelce kızarana kadar fırında pişirilen ve daha sonra şerbet ile buluşturulan kadayıf dolması, merkezde ve ilçelerde bulunan tatlıcılarda bulunabilecek bir lezzettir. Erzurum’un en meşhur tatlısı olduğu için paketli olarak da satılıyor. Paketli kadayıf dolması satın alarak sevdiklerinize hediye alabilir ya da evinizde de bu lezzeti tatmaya devam edebilirsiniz.
18.Demir Tatlısı
Bir tür lokma tatlısı olan demir tatlısının Erzurum mutfağına İran ya da Azerbaycan mutfağından geldiği düşünülüyor. Farklı bir mutfaktan gelmiş olsa da çok uzun yıllardır Erzurum’da yapıldığı için şehir ile özdeşleşmiş bir tatlıdır.
Yapımında demir kalıplar kullanıldığı için demir tatlısı ismini almıştır. Yöre halkı tarafından, tatlı ihtiyacını karşılamak için evlerde en sık hazırlanan tatlılardan biridir. Demir kalıplar ile hazırlanan ve çiçeği andıran bir görüntüye sahip olan demir tatlısı kızartılarak hazırlandığı için yoğun bir tatlıdır. İçerisinde yumurta, nişasta, yoğurt, un ve kabartma tozu bulunur. Kızartıldıktan sonra şerbetlenir ve ılık ya da soğuk şekilde servis edilir. Erzurum’da demir tatlısı yemek için tatlıcıları ziyaret edebilirsiniz.
