IIS (Internet Information Services), Microsoft’un geliştirdiği bir internet bilgi sunucusudur. IIS, Windows tabanlı web sunucularında işletim sistemi olarak yer almaktadır. En son çıkan güncel sürümü IIS 8’dir.
IIS, Windows tabanlı web sunucularında yer alan bilgi sunucusudur. IIS, istenen HTML sayfalarına ya da dosyalarına cevap verir. IIS’yi kullanabilmek için bilgisayara kurulumu gerekmektedir.
Web Server nedir?
IIS gibi web server yazılımlarını anlamak için Web Server’ı anlamak gerekir. İnternet uygulamalarının saklandığı bilgisayarlara web server denir. Web Server veya ağ sunucusu, web sitelerinin yayınından sorumludur. Hosting, web sayfalarının belirli alanlarının internet üzerinden yayınlanması için kiralanmasıdır. Yani aslında bir görsel ya da dokümanın internet kullanıcıları tarafından görüntülenebileceği bir bilgisayarda tutulmasıdır. Web server, bu hosting işlemini internet protokolü üzerinden sunar.
İşletim sistemleri ve donanım
Web sitelerinin ihtiyacı olan yazılıma göre kullanılan işletim sistemi de değişir. Eğer sadece HTML dosyaları kullanılacaksa, Windows ya da Unix sistemleri tercih edilir. Ancak ASP, FrontPage, MsSql, Access veya Microsoft dosyaları kullanılacaksa, Windows tabanlı hosting kullanılmalıdır. Php, Cgi ve Perl kullanılacaksa da Unix hostlar daha çok tercih edilir.
Unix, Windows’a göre daha ucuz ve sabit bir sistemdir. Unix ise sunduğu güvenlik için tercih edilmektedir. Ancak kullanım ve kurulum kolaylığı göz önüne alındığında Windows ön plana çıkmaktadır. Genele bakıldığında ise en çok tercih edilen server sistemleri Windows ve Linux platformlarıdır.
IIS kurulumu nasıl yapılır?
IIS’yi localhost içinde kullanmak için, Windows işletim sistemine sahip bir bilgisayarın olması yeterlidir. Windows’un sunduğu işletim sistemlerinin tamamında IIS yer alır. Ancak ISS pasif durumdadır. Bilgisayarda aşağıdaki adımlar takip edilerek IIS aktif hale getirilir.
- Denetim masasına gelin.
- Programlara tıklayın.
- Windows Özelliklerini Aç/Kapat kısmına girin.
- Özellikler arasından IIS’yi bulun ve aktif edin.
Windows dışındaki işletim sistemleri içerisinde ise IIS mevcut değildir. Bu sebeple Visual Studio kullanılması gerekir. Ayrıca uzaktaki bir Microsoft Windows tabanlı web sunucusuna bağlanarak da IIS aktif hale getirilebilir.
IIS (Internet Information Services) aktivasyonu nasıl yapılır?
IIS aktivasyonu için bilgisayarda öncelikle bir Windows işletim sistemi bulunmalıdır. Eğer yüklü ise aşağıdaki adımlar takip edilmelidir.
- Windows + R tuşlarına basarak Çalıştır (Run) aracını açın.
- Çıkan kısma ‘appwiz.cpl’ yazarak ‘Tamam’a tıklayın.
- Program Ekle veya Kaldır (Programs and Features) paneli açılacaktır. Burada ‘Internet Information Services’ kısmını bulup, aktif edin. Birkaç saniye içerisinde kurulum tamamlanacak ve IIS aktivasyonu gerçekleşecektir.
IIS aktif edildikten sonra, web siteleri dosyalarının okunduğu ve diğer dosyaların bulunduğu konuma gidilebilir. Bunun için de aşağıdaki yönlendirilmelere uymak yeterlidir.
- [Windows’un kurulu olduğu sürücü] > inetpub yolu izlenmelidir.
- Bu konumda ‘wwwroot’ dosyası bulunur. Burada da web dosyaları ve ‘logs’ dosyası yer alır. Logs dosyasında IIS’nin log dosyaları yer almaktadır. Diğer dosyalarda ise birtakım IIS configuration dosyaları ve HTML dosyası vardır. HTML dosyası, HTTP request sonucu oluşacak hata kodlarını içerir.
IIS aracının çalışmasını test etmek de mümkündür.
- Bir browser üzerinden arama kısmına ‘localhost’ yazın.
- Karşınıza Default (varsayılan) .htm dosyası çıkacaktır.
- C:\Windows\System32\drivers\etc yolunda yer alan ‘hosts’ dosyası içerisinden localhost uzantısını sistem dışı edin. Bunun için ‘hosts’ dosyasını bir text editörü ile açın.
- Dosyanın en altına ‘127.0.0.1 www.örnekbirwebadresi.com.tr’ formatında bir adres yazın. Browser’ın arama kısmına örnek web adresi yazıldığında localhost ile aynı sonucun çıktığı görülecektir.
IIS, Web isteklerini nasıl işler?
Web sunucularına gelen istekler iki farklı şekilde alınmaktadır. Sunucuların bazıları bütün istekleri tek bir işlem parçası ile alır. Bazı sunucular ise her bir istek için ayrı bir işlem parçası ortaya koyar. İşlem parçaları, aynı zamanda işçi parçalara da sahiptir. Belirli işlemler için bu işçi parçaların da kullanılması gerekmektedir.
IIS ve eski sürümü olan IIS Express, işlem başına parça modeli ile çalışır. Yani her bir istek için parça havuzundan ayrı bir işlem parçası alır. Web sunucularının çalışma sistemi, ‘istek- cevap’ şeklindedir. İstemci bir istek gönderir ve bunun sonucunda bir cevap alır. HTTP protokolü, bu çalışma sistemine araç olan bir protokoldür. HTTP protokolü, istemci ve web server arasındaki ‘istek- cevap’ iletişimini sağlar.
IIS’in sunduğu özellikler nelerdir?
IIS sunduğu özellikler bakımından oldukça çeşitliliğe sahiptir. IIS sıklıkla asp.net ile oluşturulmuş web sitelerinin ya da uygulamalarının bulundurulmasında kullanılır. FTP sunucusu, WCF servisleri, PHP gibi platformlarda geliştirilmiş web uygulamalarının barındırılmasında da tercih edilir.
ISS, içerisinde Basic, asp.net ve Windows auth gibi yetki özellikleri barındırır. Ayrıca IIS’nin Windows Active Directory ortamı da diğer bir işlevsel özelliğidir. Windows Active Directory’de, kullanıcılar domain hesaplarıyla direkt web uygulamalarına giriş yaparlar.
ISS’de TLS sertifika yöneticisi ve web siteleri için HTTPS veya SFTP özellikleri yer alır. IIS web sitelerinde istek filtreleme, beyaz- kara liste filtresi, yetki kuralları sunar. Ayrıca istek loglama ve gelişmiş FTP güvenlik önlemleri de sağladığı avantajlar arasındadır. IIS’yi uzaktan yönetmek de mümkündür. Bunun için de CLI ya da PowerShell kullanılır. Tüm bu işlemler betik düzenlemesi aracılığıyla da gerçekleştirilebilir.
IIS arayüzü
ISS’nin arayüzü, oldukça kullanışlıdır. ISS grafik arayüzü, üç panele ayrılmıştır. Bağlantılar, özellikler ve işlemler adlı bu panellerde farklı kısımlar yer alır. Bağlantılar panelinde, bağlanılmış olan sunucular yer almaktadır. Özellikler kısmında işlemlerin yapıldığı uygulamalar bulunur. Ayrıca içerik görünümüne de erişim buradan sağlanır. Simgelere sağ tıklanarak özellikleri görüntülemek mümkündür. Son panel olan işlemler panelinde ise seçili özelliğe bağlı değişen işlemler görüntülenir.
| Bağlantılar | Özellikler | İşlemler |
| Bağlanılan sunucular yer alır. | İşlemlerin yapıldığı uygulamalar burada bulunur. | İşlemlerin yer aldığı bölümdür. |
| Uygulama Havuzu ve Siteler bölümü bulunur. | İçerik Görünümü’ne erişim buradan sağlanır. | Seçilen özelliğe bağlı işlemler değişir. |
