Covid-19 pandemisinden sonra dünyanın çeşitli yerlerinde endişe yaratmaya başlayan viral hastalıklardan bir tanesi de son dönemde ortaya çıkan Maymun Çiçeği Virüsü’dür (MPOX). Dünya Sağlık Örgütü’ne (DSÖ / WHO) göre; Maymun Çiçeği Virüsü Hastalığı (Monkeypox), maymun çiçeği virüsünün neden olduğu bulaşıcı bir hastalıktır. Ağrılı bir döküntüye, genişlemiş lenf düğümlerine ve ateşe neden olabilir. Çoğu insanda bu hastalık tamamen iyileşir, ancak bazıları için ileri seviyede ölümcül boyutlara ulaşabilir. Covid-19’a benzer semptomlara sahip bu hastalıktan korunmak için aşağıdaki yöntemler önerilir:
- Mümkünse evde ve kendi odanızda kalın.
- Ellerinizi sık sık sabun ve su veya el dezenfektanı ile yıkayın, özellikle yaralara dokunmadan önce veya sonra.
- Maske takın ve döküntünüz iyileşene kadar diğer insanların yanındayken yaraları örtün.
- Cildinizi kuru ve açık tutun (başka biriyle aynı odada olmadığınız sürece).
- Ortak alanlardaki eşyalara dokunmaktan kaçının ve ortak alanları sık sık dezenfekte edin.
- Ağızdaki yaralar için tuzlu su gargaraları kullanın.
- Vücut yaraları için oturma banyosu veya karbonat veya Epsom tuzu ile ılık banyo yapın.
- Parasetamol (asetaminofen) veya ibuprofen gibi ağrı için reçetesiz satılan ilaçlar almayın.
- İyileşmeyi yavaşlatabilecek, döküntüyü vücudun diğer bölgelerine yayabilecek ve yaraların enfekte olmasına neden olabilecek kabarcıkları patlatmayın veya yaraları kaşımayın.
- Kabuklar iyileşene ve altında yeni bir cilt oluşana kadar yaralı bölgeleri tıraş etmeyin (bu, döküntüyü vücudun diğer bölgelerine yayabilir).
Daha önceki yıllarda bilinen ve daha çok Afrika kıtasının Batı ve Orta kesimlerinde görülen virüs, son dönemde daha farklı şekillerde ve farklı insan popülasyonlarında etki göstermeye başlamıştır.
Kemirgenlerde ve yabani hayvanların vücutlarında görülen maymun çiçeği virüsü (MPOX), enfekte hayvanlardan insanlara bulaşarak insanlar arasında yayılır.
Geçmişte yabani hayvandan insana bulaşın sınırlı olması, insandan insana bulaşın ise yoğun ve uzun süreli temas gerektirmesi nedeniyle yalnızca belirli bölgelerde görülüp vakalar ise aile içerisinde sınırlı kalmaktaydı.
Ancak son dönemde virüsün görülme alanı olan Afrika kıtasıyla bağlantısı olmayan kişilerde, ondan fazla ülkede ciddi belirtilerle seyreden vakaların görülmesi Maymun çiçeği virüsüne ilişkin araştırmaların yoğunlaşmasına neden olmuştur.
Dünyada hızla yayılan maymun çiçeği virüsüne ilişkin Sağlık Bakanı Kemal Memişoğlu açıklama yaptı. Bakan Memişoğlu, virüsün ülkemizde yaygın olmadığını, ancak olası bir salgına karşı gerekli önlemlerin alındığını ve şu anda herhangi bir alarm durumunun söz konusu olmadığını vurguladı.
Afrika Maymun Çiçeği Virüsü (Monkeypox) Nedir?
Maymun çiçeği hastalığı (MPOX), Poxviridae adlı virüs ailesine ve Orthopoxvirus cinsine ait Monkeypox virüsünden kaynaklanan bir hastalıktır.
Poxviridae ailesinde yer alan diğer virüsler olan Variola virüsü çiçek hastalığına, Cowpox virüsü sığır çiçeğine yol açarken Vaccinia virüsü ise çiçek aşısı üretiminde kullanılır. Hastalığın adı her ne kadar maymun çiçeği olsa da virüs, aslında kemirgenlerden köken alır.
1958 yılında bir araştırma için tutulmakta olan maymun kolonilerinde çiçek hastalığına benzer belirtilerle görülen iki farklı salgın sonucunda tespit edilen virüs, bu nedenle maymun çiçeği olarak adlandırılmıştır.
İnsanlarda ise maymun çiçeği virüsünün (MPOX) enfeksiyonu ilk kez 1970 yılında gözlenmiştir.
Bu yıllardan günümüze dek maymun çiçeği hastalığı (MPOX) Afrika kıtasında tek tük bildirilen vakalar şeklinde düzenli olarak görülmekteydi.
Tropikal yağmur ormanlarının bolca yer aldığı Batı ve Orta Afrika’da uzun yıllardır görülen ve bu bölge ile sınırlı kalan maymun çiçeği virüsü, nadir olarak bölgeden ihraç edilen hayvanların yol açtığı bulaş ile dünyanın farklı yerlerine ulaşabilmekteydi.
Ancak son dönemde hastalık geçmiş döneme oranla daha fazla yaygınlaşmış, farklı bölgelerden farklı insanlar üzerinde teşhis edilmiştir.
Özellikle Covid-19 pandemisinin dünya genelinde yol açtığı yıkıcı etkilerden kaynaklı olarak yeni bir virüs salgını ihtimali olarak görülen maymun çiçeği, henüz bu aşamada bir yayılım göstermese de detaylı olarak takip edilmeye başlanmıştır.
Maymun Çiçeği Varyantı Nedir?
Maymun Çiçeği Virüsü (MPOX), zaman içinde mutasyona uğrayarak farklı varyantlar oluşturur. Bu varyantlar; virüsün bulaşıcılığını, maymun çiçeği virüsü hastalığın şiddetini ve tedaviye yanıtını etkiler. Afrika’da tanımlanan iki ana varyant vardır: Kongo Havzası ve Batı Afrika varyantları.
Kongo Havzası varyantı daha şiddetli seyir gösterirken, Batı Afrika varyantı genellikle daha hafif enfeksiyonlarla ilişkilidir. Varyantların ortaya çıkışı, bölgesel epidemiyoloji ve halk sağlığı stratejilerinde değişikliklere neden olabilir.
Maymun Çiçeği Virüsü (Monkeypox) Belirtileri Nelerdir?
Maymun çiçeği hastalığı (MPOX), insanlara virüsle enfekte olmuş bir hayvandan veya maymun çiçeği enfeksiyonu geçiren başka bir insandan bulaşabilir.
Her virüste olduğu gibi maymun çiçeğinde de enfeksiyon etkeni ile temasın ardından bir kuluçka süresi söz konusudur.
İlk semptomların ortaya çıkışı 5 ile 21 gün aralığında herhangi bir zamana denk gelebilir. En yaygın belirti verme başlangıcı ise 6-13. günler arası süreç olarak tespit edilmiştir.
Belirtiler geçmiş dönemde büyük salgınlara yol açmış olan çiçek hastalığı ile benzerlik gösterse de biraz daha farklı şekilde seyreder.
En temel Maymun Çiçeği Virüsü (MPOX) belirtileri arasında şunlara yer verilebilir:
- Yüksek ateş
- Baş, sırt ve kas ağrıları
- Lenf bezlerinde şişlikler
- Yorgunluk hali
- Üşüme ve titreme
- Ciltte su çiçeğine benzer, su dolu küçük kabarcıklar şeklinde görülen döküntüler
Maymun çiçeği (MPOX) hastalığında döküntüler, ilk belirtilerin gözlenmeye başlanmasından itibaren 1-5 gün aralığında görülür.
Çoğunlukla ilk döküntüler yüz bölgesinde gözlenir. Ardından vücudun diğer bölgelerine yayılır. Bazı hastalarda genital bölge, gözler ve ağız içi mukozada da lezyonlar görülebilir.
Hastalık, döküntülerin benzerliği nedeniyle su çiçeği ile karıştırılabilir. Döküntüler başlangıçta içi su dolu kabarcıklar iken zamanla bunlar kabuklu noktalar haline dönüşür ve iyileşmeye başlar.
Bazı hastalarda lezyonlar tüm vücuda yayılan yüzlerce kabartıyı içerirken bazı hastalarda ise daha az sayıda kabarcıklanma oluşur. Yoğun vakalarda lezyonlar birleşerek deri yüzeyinde geniş çaplı döküntüleri beraberinde getirir.
Hastalığın şiddetine göre genellikle 2 ile 4 hafta aralığında döküntüler tamamen kaybolur ve hastalık iyileşir.
Maymun çiçeğinde ölüm oranı ise %3-6 gibi düşük bir orandır. Bunların büyük bir kısmını sekonder hastalıkları bulunan küçük yaştaki hasta grubu oluşturur.
Maymun Çiçeği Virüsü (Monkeypox) Bulaşıcı mıdır?
Monkeypox (maymun çiçeği) virüsünden kaynaklanan enfeksiyon bulaşıcı niteliktedir.
Hastalık genellikle fareler, sincaplar gibi kemirgen hayvanlardan bulaşır. Vahşi yaban hayvanları ise virüsün insanlara bulaşmasındaki en önemli aracı olarak görülmektedir.
Virüsle enfekte olmuş bir hayvan tarafından ısırılmak, bu hayvanların vücut sıvılarına, derilerine veya hastalıktan kaynaklı döküntülerine dokunmak, enfekte bir hayvanın iyi pişmemiş olan etini tüketmek, kürkünü kullanmak gibi pek çok durum hastalığın bulaşma yolları arasında sayılabilir.
Bu şekilde insanlara geçen maymun çiçeği virüsü (MPOX) insanlar arasında da yayılarak bir salgın haline dönüşme riski oluşturur. Hasta bireyin vücudunda yer alan döküntüler ve bu kabarcıkların içerisindeki sıvılar hastalık etkenini içerir.
Dolayısıyla hasta bir kişinin döküntülerine dokunmak, bu döküntülerin bulaştığı giysilerin, çarşaf, havlu ve benzeri eşyaları ortak olarak kullanmak gibi durumlar hastalığın kolaylıkla bulaşmasına neden olabilir.
Bunun yanı sıra hasta kişinin öksürmesi veya hapşırması ile yayılan damlacıklar yolu ile de hastalığın bulaşması mümkündür.
Bu nedenle maymun çiçeği virüsü (MPOX) hastalığına benzer cilt lezyonları olan kişiler hijyenik önlemlere dikkat edilerek derhal sağlık kuruluşlarına ulaştırılmalıdır.
Hastalığın teşhisini alan bireylerle temas minimuma indirilmeli, mümkünse karantina koşulları uygulanmalıdır.
Maymun Çiçeği Virüsü (Monkeypox) Nasıl Bulaşıyor?
Maymun Çiçeği Virüsü (MPOX), genellikle enfekte hayvanlarla doğrudan temas yoluyla bulaşır. İnsanlara virüs taşıyan bir hayvanın ısırması, çizmesi veya vücut sıvılarıyla temas edilmesiyle geçebilir.
İnsandan insana bulaş ise solunum yolu damlacıkları, deri lezyonlarıyla temas veya kontamine nesneler aracılığıyla gerçekleşir.
Bulaşma riski, enfekte kişinin hastalık belirtilerini gösterdiği dönemde, özellikle döküntülerin aktif olduğu zamanlarda daha yüksektir.
Maymun Çiçeği Virüsü (Monkeypox) Korunma Yolları Nelerdir?
Maymun Çiçeği Virüsü’nden korunmanın en etkili yollarından biri, enfekte hayvanlar ve insanlarla temastan kaçınmaktır.
Kırsal alanlarda, özellikle kemirgenler ve primatlarla temas ederken dikkatli olunmalı, olası enfekte hayvanların vücut sıvılarına veya deri lezyonlarına temas edilmemelidir.
İnsandan insana bulaşmayı önlemek için hasta kişilerle yakın temastan kaçınmalı, kişisel hijyen kurallarına dikkat edilmelidir. Ayrıca, sağlık çalışanlarının koruyucu ekipman kullanması ve izolasyon önlemlerini uygulaması önemlidir.
Maymun çiçeği virüsü (MPOX) hastalığı, oldukça nadir görülen bir hastalıktır. Bu nedenle günümüzde bu hastalığa yakalanma olasılığı ülkemiz koşullarında oldukça düşüktür.
Ancak son dönemde bildirilen vaka sayılarındaki artış ve hastalığın beklenmedik ülkelerde ve insanlarda görülmeye başlaması göz önünde bulundurulduğunda virüse karşı hijyen kurallarına dikkat edilmesinde fayda vardır.
Tüm hastalıklara karşı korunmaya yardımcı olan hijyen kurallarına dikkat edilmesi, korunmanın en önemli aşamasını oluşturur. Bunun için eller düzenli olarak su ve sabunla yıkanmalı, kirli yüzeylere dokunulduktan sonra eller temizlenene dek yüze veya solunum organlarına kesinlikle dokunulmamalıdır.
Hayvan etleri önemli bir bulaşma yolu olduğundan yalnızca iyi pişmiş olan etler tüketilmelidir. Bunun haricinde doğada vakit geçiren insanlar da dikkatli olmalıdır. Ölü hayvanlar da dahil olmak üzere başıboş ve vahşi hayvanlara yaklaşılmamalıdır.
Doğada görülen ve sağlıklı gözükmeyen hayvanlara kesinlikle temas edilmemelidir. Kemirgenler hastalığın önemli bir bulaşma yolu olduğundan fare gibi hayvanların girip çıktığı tespit edilen alanlar varsa bunlar detaylı bir şekilde temizlenerek dezenfekte edilmelidir.
Böyle alanlarda saklanan gıda maddeleri mevcut ise bunlar da imha edilmelidir. Su çiçeğine benzer deri kabarcıkları bulunan, ateş, üşüme, titreme gibi enfeksiyon belirtileri gösteren bireyler mutlaka sağlık kuruluşlarına başvurarak muayeneden geçmelidir.
Bu bireylerin kullandığı giysiler, havlu ve yatak örtüsü gibi ürünlere de temas edilmemeli ya da ortak kullanım var ise derhal sonlandırılmalıdır.
Düzenli check-up taraması yapmak virüs ve bakterilerin en çok etki ettiği bağışıklık sisteminin takibini sağlar, check up ne demek diye merak eden kişilerin kolaylıkla görebilecekleri en önemli şeylerden biri de bağışıklık sisteminin düzenli takibini sağlamaya sunduğu katkıdır.
Virüs şu ana dek sınırlı sayıda kişide görülmüş, herhangi bir salgına yol açmamıştır. Ancak kısa dönemde farklı ülkelerden beklenenin üzerinde vaka sayısı bildirilmiş olduğundan virüse karşı dikkatli olunmasında fayda vardır.
Bu nedenle eğer siz de çiçek hastalığına benzer deri döküntüleri yaşıyor, herhangi bir enfeksiyon belirtisi gösteriyorsanız bir sağlık kuruluşuna başvurarak doktor kontrolünden geçebilirsiniz.
Böylelikle olası hastalıklarınızın erken tespit edilmesini ve yakınlarınıza bulaşmadan tedavi edilmesini sağlayabilirsiniz.
Maymun Çiçeği (MPOX) Hastalığı Sıkça Sorulan Sorular
Maymun Çiçeği Virüsü (MPOX) Hastalığı (Monkeypox) İlk Nerede Çıktı?
Maymun çiçeği virüsü hastalığı, ilk olarak 1958 yılında laboratuvar maymunlarında tespit edildi. İnsanlarda görülen ilk vaka ise 1970 yılında Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde kaydedildi. Virüs, özellikle Orta ve Batı Afrika’da endemik bir hastalık olarak bilinir.
Maymun Çiçeği Virüsü (MPOX) Hastalığı (Monkeypox) Ölümcül müdür?
Maymun çiçeği virüsü hastalığı genellikle hafif seyirli bir hastalığa neden olur, ancak nadir durumlarda ölümcül olabilir. Ölüm oranı, virüsün varyantına ve hastalığın şiddetine bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Kongo Havzası varyantı, Batı Afrika varyantına göre daha yüksek ölüm oranlarına sahiptir.
Maymun Çiçeği Virüsü (MPOX) Hastalığı (Monkeypox) Yayılma Hızı Nedir?
Maymun çiçeği virüsü hastalığı, insandan insana yayılma potansiyeli düşük olan bir virüstür. Ancak, enfekte hayvanlarla doğrudan temas veya solunum yolu damlacıkları yoluyla bulaşabilir. Hastalık genellikle küçük, sınırlı salgınlarla ortaya çıkar.
Maymun Çiçeği Virüsü (MPOX) Hastalığı (Monkeypox) Haritası Yayınlanacak mı?
Maymun çiçeği virüsü ile ilgili salgınlar ve vakaların izlendiği bölgelerle ilgili haritalar genellikle sağlık otoriteleri tarafından yayınlanır. Bu tür haritalar, hastalığın yayılımını ve risk bölgelerini gösterir. Haritalar, halkın bilinçlenmesi ve önlem alması amacıyla düzenli olarak güncellenir.
Maymun Çiçeği Virüsü (MPOX) Hastalığı (Monkeypox) Görüntüsü Nasıldır?
Maymun çiçeği virüsü enfeksiyonu, ciltte gelişen kırmızımsı lezyonlar ve kabarcıklarla karakterizedir. Bu döküntüler, su çiçeği veya çiçek hastalığına benzer, ancak genellikle daha büyük ve ağrılı olabilir. Lezyonlar zamanla kabuklanarak iyileşir ve iz bırakabilir.
Maymun Çiçeği Virüsü (MPOX) Hastalığı (Monkeypox) Türkiye’de Görülüyor mu?
Türkiye’de maymun çiçeği virüsü vakaları nadiren görülmektedir. Sağlık Bakanlığı, olası vakaları yakından izlemekte ve gerekli önlemleri almaktadır. Herhangi bir salgın durumunda, halkın bilgilendirilmesi ve koruyucu önlemlerin artırılması sağlanacaktır.
Maymun Çiçeği Virüsü (MPOX) Hastalığı (Monkeypox) Aşısı Var mı?
Evet, maymun çiçeği virüsü hastalığına karşı etkili olan bir aşı mevcuttur. Çiçek hastalığı aşısı, maymun çiçeği virüsüne karşı da kısmi koruma sağlar. Risk altındaki kişiler ve sağlık çalışanları için aşılamalar önerilebilir.
