OS (Operating System), bilgisayarların donanımlar ile iletişimini sağlayan yazılımlardır. Bilgisayar yazılımların kontrollerini sağlarlar. Türkçesi işletim sistemi olarak tanımlanmıştır.
Türkçeye işletim sistemleri olarak geçen OS’ler, bilgisayarların içerisindeki haberleşmeden sorumludurlar. Bilgisayarların donanımları ile iletişim kurarak işlem yapmalarını sağlarlar. Bilgisayarlar içerisinde bulunan yazılımların donanımlar ile birlikte çalışabilmelerine imkan tanırlar. Bu yazılımların kendi başlarına ve diğer yazılımlarla beraber düzgün çalışmasını sağlarlar. İşletim sistemlerinin kendileri de aslında ana yazılım gibi düşünülmelidir.
İçerisinde bir işletim sistemi, yani OS olmayan bir bilgisayarın işlevsel olması mümkün değildir. Bir bilgisayarın işlem yapması ve dönüt vermesi için mutlaka bir işletim sistemi gerekir. Sadece bilgisayarlarda da değil, bütün akıllı cihazların içerisinde bir işletim sistemi bulunur. Bu cihazların çalışabilmesi için işletim sistemi gereklidir. OS donanımları kontrol eden ana yazılımdır. Diğer yazılım ve donanımların işlevlerini yerine getirebilmesi görevini üstlenirler.
İşletim sistemleri teknoloji marketleri tarafından satılırlar. Ayrıca bilgisayar teknolojisi dükkanlarından da satın alınırlar. Bazı işletim sistemleri açık kaynaklı sistemlerdir. Linux, bu açık kaynaklı işletim sistemlerine örnektir. İşletim sistemine sahip olunduktan sonra, yeni sürümler ise internetten edinilir. İşletim sistemi sürümleri internet üzerinden ücretli ya da ücretsiz olarak indirilirler.
İşletim sistemleri komut tabanlı ya da kullanıcı grafik tabanlı olurlar. Microsoft’a ait olan MS-DOS işletim sistemi komut tabanlı işletim sistemlerine örnektir. Windows’a ait olan XP ise kullanıcı grafik tabanlı işletim sistemleri örneklerindendir.
Linux gibi açık kaynaklı işletim sistemleri tüm bilgisayarlarda kullanılmaya uygundurlar. Bazı işletim sistemleri ise her cihaz tarafından desteklenmezler. Örneğin, Apple’a ait olan Mac OS, sadece Macintosh içerisinde kullanılmaya uygundur. Diğer bilgisayarlar tarafından desteklenmediği için, kullanıma uygun olmaz.
OS (işletim sistemi) ne işe yarar?
İşletim sistemleri, bilgisayarlardaki haberleşmeyi sağlarlar. Yazılımların ve donanımların arasındaki iletişimi kurarlar. Ayrıca farklı yazılımların da birbirleri ile birlikte çalışmasında görev alırlar. Bilgisayarlarda bulunan tüm yazılımlar, donanımlar ve uygulamalar işletim sistemleri tarafından yönetilirler. Bu yazılım, donanım ve uygulamaların denetlenmesi de yine işletim sistemleri tarafından yapılır.
Bunun yanında, doya ve klasörlerin yönetimi de yine işletim sistemleri tarafından yapılır. İşletim sistemleri aynı zamanda sistemde bulunan tüm verileri sağlarlar. Bu verilerin ilgili taraflarca edinilebilmesi için disk üzerinde bir dosya yapısı oluştururlar.
İşletim sistemleri (OS) çeşitleri nelerdir?
İşletim sistemleri kendi aralarında farklı şekillerde sınıflandırırlar. Kullanıcı sayılarına ya da kullandıkları arayüzlere göre birbirlerinden ayrılırlar.
GUI
Açılımı Graphical User Interface olan GUI, grafik arayüzlü işletim sistemleridir. Bu işletim sistemleri, kullanıcıların işlemlerini bir ana ekran üzerinden gerçekleştirmelerine olanak tanır. Bu ana ekran genellikle farklı ikonlar ve grafiklerle donatılmışlardır.
Bu işletim sistemlerinde kullanıcılar işlemlerini gerçekleştirmek için mouse kullanırlar. Komut yazmak zorunda kalmadan, tıklama yolu ile işlemleri tamamlarlar. GUI işletim sistemleri için örnek olarak System 7.X, Windows 98 ve Windows CE işletim sistemlerini vermek uygun olur.
Multi-user
Multi-user, çoklu kullanıcıların kullanımına uygun olarak tasarlanan işletim sistemlerine verilen isimdir. Birden fazla kullanıcıyı kapsayan işletim sistemleridir. Bu işletim sistemlerine örnek olarak Linux, Unix ve Windows 2000 verilir
Multiprocessing
Multiprocessing işletim sistemleri, çoklu işlevli işletim sistemleri olarak tanımlanırlar. Aynı anda birden fazla işlemciyi tanırlar. Tek bir anda birden fazla işlemcinin yönetilmesine olanak tanırlar. Bu işlemcilerin aynı anda yönetilebilmesini ve tanınabilmesini mümkün kılarlar. Linux, Unix ve Windows XP bu işletim sistemlerine örnektirler.
Multitasking
Multitasking, çoklu işlem gerçekleştirebilen işletim sistemleridir. Aynı anda birden fazla işlemi yaparlar. Bu işlemleri eş zamanlı olarak yürütebilirler. Örnek olarak ise Linux, Unix ve Windows 8 verilir.
İşletim sistemi görevleri
| Çevre birimler ile programlar arasında düzgün bir iletişimin kurulmasına imkan tanırlar. |
| Saklama aygıtlarında bulunan dosyaların düzen içerisinde, işlevsel bir şekilde çalışabilmeleri için çalışırlar. Bu amacı gerçekleştirebilmek için bir dosya yönetim sistemi kurarlar. |
| Programlar arasındaki veri akışını sağlarlar. Programlar arası iletişimi sağlarlar. |
| Kaynaklara güvenli bir şekilde erişim sağlanmasına yararlar. Özellikle çok kullanıcılı sistemlerde güvenli erişim imkanı tanırlar. |
| Bellek yönetimi, disk tamponu gibi ek olanaklar sağlarlar. Belleğin verimli ve etkili bir şekilde kullanılmasını planlarlar. |
| Programların çalıştırılmasını sağlarlar. Komutlar vererek programların işleyişini denetlerler. |
Günümüzde kullanılan işletim sistemleri
- Android
- BSD
- Caldera Linux
- Corel Linux
- Debian Linux
- Dunix
- DYNIX/ptx
- HP-UX
- iOS
- IRIX
- Kondara Linux
- Linux
- MAC OS X
- Red Hat Linux
- SCO
- Slackware Linux
- Sun Solaris
- SuSE Linux
- Symbian
- Turbolinux
- Unix
- Windows
- Xenix
Windows işletim sistemi
Windows işletim sistemi, Microsoft tarafından geliştirilmiştir. 1981 senesinden beri kullanıcılara hizmet vermektedir. Günümüzde en çok kullanılan işletim sistemlerinden biridir. Yazılımların çalıştırılması ve komutların alınması gibi işlemlerin problemsiz gerçekleştirilmesine olanak tanır. Bilgisayarda kullanılan en popüler işletim sistemidir.
Görsel iletiler barındırdığı için, kullanıcılara hem komut hem de mouse ile dönüt verir. Klavye üzerinden veri girişine de olanak tanımaktadır. Kullanım kolaylığı açısından oldukça farklı imkanlara sahiptir. Bu kullanım kolaylığı da piyasada lider pozisyonuna geçmesine olanak tanımıştır. En büyük rakibi olarak Linux gösterilir.
Windows işletim sistemi avantajları:
| Kullanım kolaylığı sayesinde milyonlarca insana hitap etmesi. Bilgisayar kullanımı ile ilgili bir donanıma sahip olmayan insanların kullanımına bile uygun olabilme. |
| Görsel açıdan cezbedici olması. |
| Dosya isimlerinin kullanıcıların isteklerine göre verilmesi. Uzunluk sınırlandırması koymaması. |
| Çok fazla program desteği sağlaması. |
| Yeni takılan donanımları sisteme kolay entegre edebilmesi. Örneğin yeni bir modem, mouse, ekran kartı ya da ses kartı kullanılmaya başlandığında kolay ve otomatik algılama olanağı sunma. Bu kolay entegrasyon ve algılama özelliği için tak ve çalıştır desteğine sahip olması. |
Windows işletim sistemi dezavantajları:
| Açık kaynaklı bir işletim sistemi olmaması nedeni ile, yazılım geliştirmelerinde yavaşlık. Sistemdeki açıklıkların kullanıcılar tarafından iyileştirilememesi. |
| Kilitlenme sorunları ve yeniden yükleme zorunlulukları. |
| Bilgisayar hafızası kullanımı optimizasyonunun beklentileri karşılamaması. Bazı diğer kaynak kullanımlarında da maksimizasyon yapamaması. |
| Virüslere, bilgisayar korsanlarına ve hatalı programlara karşı savunmasız oluşu. Güvenlik açısından korunmasız bir işletim sistemi olması. |
| Yoğun işlem hacmi karşısında işlem hızında düşüşler yaşanması. |
Unix işletim sistemi
Unix işletim sistemi diğer işletim sistemlerine göre daha esnek yapıdadır. Genellikle eğitim amaçlı kullanılmaktadır. En çok kullanılan çeşidi BSD Unix’tir. Bu çeşidi dizüstü bilgisayarlarda da kullanıma uygun tasarlanmıştır.
Unix işletim sistemi oldukça işlevseldir. Bilgisayarlar dışında ucuz ve basit makinelerde de kullanılmaktadır. Farklı alanlarda kullanımı uygun olduğu için oldukça fazla kullanıcı tarafından tercih edilir. Unix işletim sistemi C programlama dilinde yazılmıştır. Linux işletim sisteminin temeli olarak bilinmektedir.
Unix işletim sistemi avantajları:
| Unix işletim sistemi minimum düzeyde bellek kullanımı yapar. Çok kullanıcılı, çok görevli ve korumalı bellek kullanımı olanağı sunar. |
| Unix işletim sistemi hesap doğrulama ve doğrulama yolu sayesinde kullanıcı verilerinin güvenliğini sağlar. |
| Unix işletim sistemi, giriş/çıkış işlemlerini basitleştirebilen bir terminale sahiptir. Bu işletim sistemindeki her şey bir dosya olarak algılanır. |
Unix işletim sistemi dezavantajları:
| Unix işletim sistemi kullanıcıların kolay kullanımına uygun değildir. Bu da kullanıcı dostu olmayan grupta yer almasına neden olur. |
| Unix işletim sisteminin temel arabirimi komut satırıdır. Bu da deneyimli kullanıcıların bile kolay hata yapabilmelerine neden olur. |
| Unix işletim sistemindeki bazı komutlar ve seçenekler şifrelidirler. Bu işletim sistemini kullanabilmek için ekstra yardımcı programlara ihtiyaç duyulur. Bu da Unix işletim sistemini ilk kez kullanan kullanıcıları oldukça zorlar. |
| Unix işletim sisteminde herhangi bir belgeyi bulmak kompleks işlemleri gerektirir. Belgeleri bulmak kullanıcılar için zordur. |
Linux işletim sistemi
Linux işletim sistemi, Unix tabanlı bir işletim sistemidir. Kullanımı açıktır ve açık kaynağa sahiptir. Bu da isteyen herkesin işletim sistemi üzerinde değişiklik ve iyileştirme yapmasına olanak sağlar. Linux işletim sisteminde kullanıcılar terminal üzerinden işlemler gerçekleştirirler.
Linux işletim sistemi avantajları:
| Linux işletim sistemi, programları çalıştırma becerisi noktasında en iyi işletim sistemidir. |
| Virüsleri engelleyen işletim sistemleri arasında da ilk sıralarda yer alır. Bu da herhangi bir antivirüs programına ihtiyaç duyulmaması anlamına gelir. |
| Çalışma performansı olarak diğer işletim sistemlerinden çok daha iyidir. |
| Çalışırken bilgisayarları yormadığı için cihazlarda ağırlaşma yapmaz. Aynı zamanda, programların çalıştırılması noktasında da geç açılma gibi durumlar yaşatmaz. |
| Kurulumu için herhangi bir ücret ödenmesi gerekmez. Ücretsiz olarak erişilebilir. |
| Açık kaynaklı bir işletim sistemidir. Bu da kullanıcıların işletim sistemindeki eksiklikleri tamamlayabilmelerine olanak tanır. Aynı zamanda isteyen herkes işletim sistemini geliştirmek için çalışmalar yapabilir. |
| Linux işletim sistemi, diğer işletim sistemlerine göre daha stabildir. Çünkü istenmeyen hiçbir eklentiyi kendi kendine kurmaz. Yapılacak olan tüm güncelleştirmeler de kullanıcı kontrollerinde yapılır. Böylece kullanıcılar beklenmedik durumlarla karşılaşmazlar. |
| Linux işletim sistemi, yazılım üretme ve çalıştırma noktalarında kullanıcılara avantajlar sağlar. Terminal üzerinden Git kullanılarak yazılımların geliştirilmesine olanak tanır. Yazılım geliştirmek isteyen kullanıcılara tam kontrol vererek işleri kolaylaştırır. |
Linux işletim sistemi dezavantajları:
| Linux işletim sistemi üzerinden yapılacak işlemlerin tamamı terminal aracılığı ile yapılır. Bu da çok basit işler için bile terminale gitmeyi ve kod yazmayı zorunlu kılar. |
| Linux işletim sistemi, kendisine tam olarak hakim olmayan kullanıcıları zorlar. Yeni kullanmaya başlayan kullanıcılar için her şeyin hızlıca karışabildiği durumlar yaratır. |
| Linux işletim sistemi ile uyumlu driver bulmak kolay değildir. Tüm donanımlar için uygun driver bulmak kullanıcıları yavaşlatır. Bu da, Linux işletim sistemi kullanmaya karar verecek kullanıcıları ikinci kez düşünmeye iter. |
| Linux işletim sistemi, günümüzde popüler olan çoğu oyun için uygun değildir. Oyun oynamak isteyen kullanıcılar tarafından tercih edilmez. |
Android işletim sistemi
Android işletim sistemi, Google ile bağlantılı olarak çalışır. Linux tabanlı mobil cihazlarda sıklıkla kullanılır. Android işletim sistemi açık kaynaklı bir işletim sistemidir. Günümüzde akıllı telefon piyasasında en çok kullanılan işletim sistemlerindendir. Güncelleştirmelerin hızlı bir şekilde yapılabilmesine olanak tanır. Virüslere karşı çok sağlam bir kalesi yoktur. Bu da birtakım güvenlik sorunlarını beraberinde getirir. En büyük rakibi olarak Apple’a ait olan iOS işletim sistemi gösterilir.
Android işletim sistemi avantajları:
| Android işletim sistemi, açık kaynaklı bir işletim sistemidir. Bu da, isteyen kullanıcıların üzerinde değişiklik ve iyileştirme yapabilmesini sağlar. Uygulama geliştirmek isteyen kullanıcılara, kolay bir şekilde uygulama geliştirme imkanı sunar. |
| Akıllı saatler, bilgisayarlar, telefonlar, GPS’ler gibi farklı cihazlara uygundur. Çeşitlilik ve çok yönlülük noktalarında rakiplerine üstünlük sağlar. |
| Dünyada en çok kullanılan işletim sistemlerinden biridir. Marka değeri olarak kullanıcılara güven verir. |
| Android işletim sistemi, çoklu görev sistemine sahiptir. Bu sistem sayesinde aynı anda birden fazla uygulamanın çalıştırılmasına olanak tanır. Uzun süre arka planda bırakılan uygulamaları uyku moduna alır. |
| Android işletim sistemi, bellek kullanımı optimizasyonu noktasında güçlüdür. Aynı zamanda pil tüketimini de minimumda tutarak kullanıcılara daha uzun kullanım sağlar. |
| Android işletim sistemi, kullanıcılara özelleştirme olanakları sunar. Duvar kağıtları ve temalar gibi alanlarda kişisel ayarlamalar yapılmasına izin verir. Eşsiz kullanıcı deneyimi sayesinde kullanıcılarını memnun tutar. |
Android işletim sisteminin dezavantajları:
| Android işletim sistemi pil tüketimini minimumda tutar. Fakat rakipleri ile karşılaştırıldığında pil tüketimi noktasında dezavantajlı konuma düşer. |
| Android işletim sistemi, basit bir kullanıma sahip değildir. Kendisine aşina olmayan insanların kullanım zorlukları yaşamasına neden olur. |
| Android işletim sistemi, açık kaynaklı olması nedeni ile uygulamalar geliştirilmesine olanak tanır. İsteyen herkesin uygulama geliştirmesi de, bazı uygulamaların kalitesinin düşük olmasına yol açar. |
| Android işletim sistemi, açık kaynaklı olması nedeni ile güvenlik konusunda sıkıntılar yaşar. Virüs ve korsanlara karşı diğer işletim sistemlerine göre savunmasız bir pozisyona sahiptir. |
| Android işletim sisteminde güncelleme desteği bulunmaz. |
