Satranç, rakibin taşlarıyla savaşmak için tahtadaki 16 taşın kullanıldığı bir strateji oyunudur. Genellikle satranç oyunu, aynı güçte iki birlik arasındaki savaşı gösterir.
Ayrıca bu parçaların şeklini ve karakterini tasvir eder. Satranç, farklı stratejilerle rakibi yenmeye dayalı dünya çapında bir oyundur. Satrancın asıl amacı, kendi şahınızı korurken rakibinizin şahını yenmektir. Kısacası oyunun asıl amacı “kral ölünce savaş biter” mantığı üzerine kuruludur.
Satranç oyunları, eğlenmek ve beyin jimnastiği için oynanır. Ancak iyi satranç oynamak, mantık, önceden planlama ve analiz gibi becerileri gerektirir. Satrançtaki her karakterin bir adı ve benzersiz bir ilerleme stili vardır. Sürekli evrilen satranç, bu gelişim sürecini, dünyanın farklı kıtalarını dolaşarak tamamlamaktadır.
Satranç oyununun tarihi ve gelişimi
Satranç oyununun ne zaman, nasıl oynandığına dair çeşitli görüşler ve hikayeler vardır. Bu hikayelerden birinde şehir kuşatılır ve ülkenin kralı kendini çaresiz bir durumda bulur. Kocasının durumuna çok üzülen kraliçenin bu oyunu, kocasını eğlendirmek için geliştirdiği söylenir. Satrancın detayları göz önüne alındığında, her birinin tek bir kişi tarafından yaratıldığına inanmak zordur. Satranç, ancak periyodik bir oluşum süreci ile açıklanır. Satranç tarihinin kabul edilen görüşü, Çin’de başladığıdır. Chaturanga adlı bir Çin oyunundan geldiğine inanılıyor.
Kilise tarafından bir süre kumar sayıldığı için bu oyun, Avrupa’da yasaklanmıştır. Ancak Rönesans ile birlikte satranç, daha fazla dikkat çekmeye başladı. Satranç artık kralların, politikacıların, düşünürlerin ve sanatçıların oyunu oldu. Zamanla satranç oyunları yayılmaya devam ederek halka açık hale geldi.
Satranç oyununda başlangıç
Satranç tahtası, siyah (koyu) ve beyaz (açık) karelerden oluşur. Tahtada 8×8 kareden oluşan 64 kare vardır. Beyaz, her zaman önce hareket eder. Seçilen stratejiye bağlı olarak önce veya daha sonra oynamak avantaj veya dezavantaj sağlar. Düzen nedeniyle her karenin kendi adı vardır. Harflerin ve sayıların birleştiği kareler, harf ve sayıların birlikte isimlerini alır.
Satranç taşları
Satranç oyununda toplam 32 taş vardır. Bazı taşların kendi isimleri, hareketleri ve değerleri vardır. Piyonlar ilk sırada yer alır. Satranç taşları aşağıdaki tabloda sıralanmıştır:
| Satranç taşları: |
| Piyon: Satrançtaki en zayıf taştır. Piyonun hareket yönü, her zaman ileridir. Her turda yalnızca bir boşlukta ilerlenir. Ancak rakibin köşegen karede bir taşı varsa buraya geçilir. Piyonlar, geriye doğru hareket edemezler. Bu özelliğe sahip tek satranç taşı budur. Bu nedenle piyonlarla oynarken dikkatli düşünmek gerekir. Geri izleme olmadığından, piyonun önündeki karede bir figür varsa piyon ileri hareket edemez. Piyonu ileriye taşımak için önündeki karenin açık olması gerekir. Oyundaki değeri 1 puandır. Satranç tahtasında diğer taşların önüne yerleştirilmiş sekiz piyon vardır. Bu pozisyon satranç tahtasının 2. ve 7. sıralarına karşılık gelir. Piyon işaretleri, savaşta piyadeyi temsil eder. |
| At: Bu taş, hareketi ile diğer taşlardan ayrılır. Oyuna yeni başlayanlar için muhtemelen anlaşılması en zor taştır. At ilerlerken bir “L” çekerek ileri doğru hareket eder. Atları diğer taşlardan ayıran bir özellik daha vardır. Atlar, diğer taşların üzerinden atlayabilir. Bunu başka hiçbir taş yapamaz. Bu karakter, oyundaki en zor ve en hilekâr karakterlerden biridir. Satrançta atlar 3 puan değerindedir. Satranç tahtasında sadece iki at vardır. |
| Fil: Bu taş, oyun sırasında çapraz olarak hareket eder. Fillerin zayıflığı, tek bir renkle ilerleyebilmeleridir. Oyundaki iki filden biri, sadece beyaz kareden ilerler. Diğer fil ise sadece siyah kareden ilerler. Satrançta fil, 3 puan değerindedir. Bu, fillere ve atlara eşit haklar verir. |
| Kale: Satrancın mücevherlerinden biridir. Kale, istediği kadar ileri, geri, sola ve sağa hareket eder. Bu hareket kolaylığı, taşın mukavemetini artırır. Satrançta ROK adı verilen özel bir hareket vardır. Kale değeri, 5 puandır. Oyunda kişi başına iki kale bulunmaktadır. |
| Vezir: Şahın yanında bulunan bir satranç taşıdır. Vezir ileri, geri, sağa, sola, çapraz olarak istediği kadar hareket eder. Bu hareket özgürlüğü, vezirleri en güçlü taş yapar. Vezir, 9 puan değerindedir. |
| Şah: Bir satranç oyununun tartışmasız en önemli taşıdır. Şah yenildiğinde oyun kaybedilir. Şah, bir kareyi çevreleyen karelerden birine ilerler. Oyundaki bütün taşların bir değeri vardır. Ancak şah taşına puan verilmez. Bu, şahın paha biçilemez oluşunu gösterir. |
Hamleler ve kavramlar
Satranç oyunlarında taşların hareket yönü öğrenilerek basit bir şekilde satranç oynanır. Ancak satrancın özel hamleleri ve stratejileri vardır. Bu özel hareketler ve stratejiler, oyuncuyu oyunun zor durumlarından kurtarır. Ayrıca oyunun gidişatını değiştirir:
- Rok: Vezir ve Şah ile yapılan özel bir kombinasyon hareketidir. Bu, bir savunma veya uçma hareketidir. Şah, Rok atılarak kurtarılır. Küçük ve büyük dökümler olarak ikiye ayrılır.
- Taş alma: Rakibin taşını oyun dışına çıkarma eylemine taş alma denir. Oyunu kazanmak için rakip taşlar alınarak rakibin şahını savunmasız hale getirmek gerekir. Her taşın kendine özgü bir ilerleyişi vardır.
- En passant: Piyon ile yapılan özel bir hamledir.
- Terfi: Yine piyonun bir özelliğidir. Piyon, en son yataya ulaşabilmesi durumunda şah dışında istediği herhangi bir taşa dönüşür. Bu duruma terfi denir. Oyunun kaderini değiştirebilecek önemli hamlelerden biridir. Oyuncular piyonlarını en güçlü taş olduğu için vezire terfi ettirmeyi tercih ederler.
- Pat: Hamle sırası kendisindeyken oyuncunun oynayabileceği hamle kalmadığında oyun pat olur. Böylece oyun beraberlik ile sonuçlanır.
- Feda: Oyuncunun daha karlı olacağını düşündüğü strateji için taşlarından birini feda etmesi durumudur. Ancak rakip feda edilen taşı almak zorunda değildir.
- Çatal: Oynanan bir taş ile rakibin iki taşını birden tehdit etme durumuna çatal denir. Bu sayede rakip iki taşından birini feda etmek zorunda kalır.
Kaynakça
