İnternet üzerinden yapılan dolandırıcılık ve sahtekarlık olaylarına scam denir. Scam yaparak insanları kandırmaya ve dolandırmaya çalışanlara ise scammer denir.
İnternetin kullanımının artması ile beraber internet dolandırıcılığı da arttı. Özellikle pandemi sonrası internet üzerinden dolandırılan insanların sayısı arttı. Farklı alanlarda da olsa internet üzerinden yapılan bu dolandırıcılıklara da scam denir. İnternet üzerindeki her türlü şüpheli işlem scam tanımına girer. Scammerlar, farklı yöntemler kullanarak insanların paralarını online yollarla haksız olarak alırlar.
Scammerların dolandırmayı başardıkları insanlar ise scammed olarak tanımlanmışlardır. Mağdur olan insanlar, genellikle paralarını geri alamazlar. Scam gerçekleştikten sonra yapılacak şeyler sınırlıdır. Fakat önlem olarak yapılabilecek birçok yol bulunmaktadır. İnternet kullanıcıları bilinçlendirilirse scam olaylarının önüne geçmek mümkün olur. Web siteleri bilgilerini koruma altına alarak scamden kaçınmayı başarırlar.
Scam’ın tanımı ve türleri
Scam, dolandırıcılık anlamına gelir ve genellikle insanların para veya diğer değerli öğelerini çalmak amacıyla yapılır. Scam, çeşitli türlerde olabilir ve bu türler, scam’ın amacına göre değişebilir. Aşağıda, bazı scam türleri verilmiştir:
- Phishing: Bu tür scam, insanların kişisel bilgilerini çalmak amacıyla yapılır. Örneğin, bir dolandırıcı, bir bankanın adını kullanarak, insanlardan banka bilgilerini isteyebilir.
- Çalıntı kredi kartı: Bu tür scam, insanların kredi kartı bilgilerini çalmak amacıyla yapılır. Örneğin, bir dolandırıcı, insanların kredi kartı bilgilerini isteyen bir sahte web sitesi oluşturabilir.
- Sahte ürünler: Bu tür scam, insanların para ödemesiyle, gerçek olmayan ürünleri satın almaya ikna etmek amacıyla yapılır. Örneğin, bir dolandırıcı, gerçek olmayan ürünleri satışa sunarak, insanları dolandırabilir.
- Ponzi şeması: Bu tür scam, insanların yatırım yaptıkları bir şirket veya fonun, aslında yatırım yapmadıkları bir şey olduğunu gizleyerek, insanları dolandırmak amacıyla yapılır.
- Sahte para: Bu tür scam, insanların sahte paraları gerçek paralar olarak kabul etmeye ikna etmek amacıyla yapılır. Örneğin, bir dolandırıcı, gerçek olmayan paraları satarak, insanları dolandırabilir.
Bu türler sadece birkaç örnektir ve scam’ın türleri, çeşitli şekillerde olabilir. Scam’ı önlemek için, insanların dikkatli olmaları ve kişisel bilgilerini güvenli bir şekilde saklamaları önemlidir.
Scam’ın nedenleri
Scam’ın nedenleri, scam’ın amacına göre değişebilir. Aşağıda, bazı scam’ın nedenleri verilmiştir:
- Para kazanma hırsı: Birçok dolandırıcı, insanları dolandırmak için para kazanma hırsıyla hareket eder. Özellikle, insanların dikkatsizliğini kullanarak, para kazanma şanslarını arttırmaya çalışırlar.
- Aşırı hırs: Bazı dolandırıcılar, aşırı hırsla hareket eder ve insanları dolandırmak için her yolu denerler. Bu dolandırıcılar, insanların para ve değerli öğelerini çalmak için her yolu denerler.
- İnsanların dikkatsizliği: Bazı dolandırıcılar, insanların dikkatsizliğini kullanarak, insanları dolandırmaya çalışırlar. Örneğin, bir dolandırıcı, insanların kişisel bilgilerini isteyen bir sahte web sitesi oluşturarak, insanları dolandırmaya çalışabilir.
Scammerların en çok kullandıkları scam yöntemleri nelerdir?
İnternet üzerinde gerçekleşen her türlü şüpheli işlem, scam olarak kategorize edilir. Günümüzde scammerların kullandığı çok farklı scam yöntemleri bulunmaktadır. Bu yöntemler arasında tüm dünyada en çok kullanılan ve herkes tarafından bilinenler vardır. En sık kullanılan scam yöntemleri Phishing, hileli ürün, CatFish, 419, mail dolandırıcılığı ve online kazanç siteleri olarak sayılır.
Phishing
Phishing, genellikle mail üzerinden insanların bilgilerini elde etmek için kullanılır. İnsanların banka hesap bilgilerini ele geçirmek amacı ile scammerlar tarafından tercih edilir. İnsanlara ait değerli ve kişisel bilgilerin ele geçirilmesi sonucu kullanılması ile gerçekleşir. Bu bilgileri kullanarak insanların maddi kayba uğramalarına sebep olur.
Phishing yönteminde scammerlar, internet kullanıcılarına rastgele mailler gönderirler. Dolandırıcılar çok fazla insana mail göndererek çevrimiçi saldırıda bulunurlar. Gönderilen mailler ise güvenilirliği kanıtlanmış sitelerden gönderilmiş gibi görünürler. Çoğu zaman internet kullanıcılarının hesabının olduğu bankalar tarafından gönderilmiş gibi hazırlanırlar. Bankadan gönderilmiş gibi görünen mailler, banka hesaplarının güncellenmesi gerektiğini kullanıcılara bildirir. Asılsız olan bu farazi güncelleme için, kullanıcılardan kimlik bilgileri ve şifreler istenir. Kredi kartı numaraları, kimlik bilgileri, hesap şifreleri veya kart şifrelerine erişim amaçlanır. Bu bilgilere ulaşmak için genelde maile bir URL bağlantısı yerleştirilir. Bu bağlantıya tıklanıldığı takdirde, aslına çok benzeyen sahte siteye aktarım gerçekleşir. Bu sahte siteye girilen bilgilerin tamamı, scammerlar tarafından ele geçirilmiş olur. Bu bilgiler kullanılarak, internet kullanıcılarının banka hesaplarındaki paralar çekilir.
Phishing yönteminde bankalar ve sosyal paylaşım siteleri gibi sitelerin kopyaları tasarlanır. Bu kurumların resmi web siteleri ile neredeyse aynı olacak şekilde siteler tasarlanır. Böylece dolandırılan insanlar, herhangi bir durum olduğundan şüphelenmemiş olurlar.
Hileli ürün
Bir diğer scam yöntemi ise hileli ürün gönderimidir. En popüler scam yöntemleri arasına girmiştir. İnternet siteleri üzerinden satış yapılan sitelerden alınan ürünlerin, vadedildiği gibi çıkmaması durumudur. İnsanlar sipariş oluşturduktan sonra ürünler teslim edilene kadar müşteriler ile iletişim kesilmez. Çünkü bir iade talebi durumunu ortadan kaldırmak isterler. Ürünler iade edildikten sonra ise müşteriler ile iletişim kesilir. Sosyal medya hesapları kullanılarak gerçekleştirilen satışlarda, müşteriler engellenir.
Örneğin, kıyafet satan bir sosyal medya hesabının yanlış ürün yollaması hileli ürün gönderimidir. Sosyal medya hesaplarına son derece şık, zarif, tasarım ve kaliteli ürünler koyulur. Genellikle organik olmayan beğeniler ve yorumlar satın alınır. Böylece insanlar, bu hesapları güvenilir sanarlar. Daha önce alışveriş yapıldığını ve memnun kalındığını ifade eden yorumlar bulunur. Bu yorumlar, sitenin müşterilerini memnun ettiğini düşündürür. Böylece insanlar site ya da hesap üzerinde beğendikleri ürünleri satın alırlar. Para hesap sahiplerinin istediği IBAN’a aktarıldıktan sonra müşteriler direk engellenmezler.
Ürünlerin kargoya verildiğine dair müşteriye bilgi verilir. İlgili kargo firmaları tarafından da müşterilere kargo takip numarası iletilir. Süreçte hiçbir sorun yokmuş gibi görünür. Kargo teslim alınırken de kargo firması çalışanı ile bir sıkıntı yaşanmaz. Çünkü bu yöntemi kullanan kullanıcılar opak paket kullanırlar. Şeffaf kargo kullanmayı tercih etmezler. Kargo paketinin içerisinde ise satın alınan ürün gibi hissettiren ürünler bulunur. Örneğin, kıyafet satan bir hesaptan verilen siparişlerde, paketlerin içinde kıyafet olur. Fakat sipariş edilen kıyafetler değil, çok daha ucuz ve alakasız ürünler gelir. Hatta çoğu zaman sadece bez parçaları konulur. Paketi açan müşteriler hesaba tekrar ulaştıklarında ise, direkt olarak engellenirler. Engellenmezse bile mesajlarına cevap alınamaz.
Kullanıcılar gerçekliği ispatlanmamış sitelerden alışveriş yapmayarak bu durumun önüne geçerler. Sadece bilindik online alışveriş sitelerini kullanarak, bu scam yöntemini engellerler.
CatFish
En popüler scam yöntemlerinden bir diğeri de CatFish’tir. Sahte profil oluşturarak insanlardan fayda sağlama işine yarar. Scammerlar, sahip olmadıkları bir profile bürünürler. Örneğin, kendilerini doktor gibi tanıtarak insanlardan muayene randevusu için para alırlar. Psikolog olmadıklarına rağmen, insanlardan terapi için para alırlar.
CatFish, daha çok erkek internet kullanıcılarını dolandırmak için kullanılır. Scammerlar kendilerini çekici bir kadın olarak tanıtarak, erkek kullanıcılardan para isterler. Erkekleri randevuya çıkacaklarına inandırarak para talebinde bulunurlar. Uydurulmuş bir senaryo yazılarak, kullanıcılardan para ve değerli kaynak talep edilir.
419
Özellikle Türkiye’de son yıllarda en çok kullanılan scam yöntemlerinden biri 419’dur. Terör örgütlerinin hesapları ele geçirdiği söylenerek insanlar kandırılırlar. Bu panik ortamı yaratılarak, hesaplardaki paranın güvenli bir ortama alınması gerektiğine inandırılırlar. Bu şekilde insanlar kandırılarak, hesaplarındaki paranın yeri değiştirilir. Paranın aktarılacağı yeni hesap ise scammerlara ait olur. Bazen de paranın aktarılmasında sıkıntılar çıktığı söylenir. Aktarımın gerçekleştirilebilmesi için hesap bilgileri istenir. Bu şekilde insanların bankada güvenli bir halde olan paraları çekilir. Bu tarz durumlarda hukuki süreç bir sonuç vermez. Bankalar, müşterilerin kendi istekleri ile gerçekleştirmiş oldukları transferleri geri alamaz. Bu paranın izinin sürülmesi mümkün olsa bile, gittiği hesaptan geri çekilmesi mümkün değildir. Bankaların bu paralara müdahale etme hakkı bulunmamaktadır.
Bu şekilde bir terör örgütü tarafından hesaba el konulacağı bilgisi asılsızdır. Bu ve benzeri durumlarla karşılaşan kullanıcılar, direkt olarak bankalarını ararlar. Bu durumda, bahsedilen tarzda bir durumun olmadığı anlaşılır. Sonuç olarak dolandırıcılığın önüne geçilmiş olunur.
Mail dolandırıcılığı
En çok kullanılan yöntemlerden biri de mail dolandırıcılığıdır. Diğer scam yöntemlerine göre daha masumdur. Çünkü kullanıcıların herhangi bir maddi kayba uğramaları söz konusu değildir.
Mail dolandırıcılığında, asıl amaç insanların ilgili maili birbirleri ile paylaşmalarıdır. Daha çok ücretsiz reklam yapmak isteyen scammerlar tarafından tercih edilen bir yöntemdir. İnsanlara gönderilen maillerde bir maddi kazanç vadedilir. Bu kazanca erişilebilmesi adına ise ilgili maili en az 10 kişiye gönderme tarzında şartlar bulunur. Bu gibi şartları yerine getiren internet kullanıcılarına ise, vadedilen ödeme yapılmaz. Kullanıcılar bedavaya reklam yapmış olurlar. Alacaklarına inandıkları karşılığı ise, hiçbir şekilde alamazlar.
Online kazanç siteleri
Günümüzde en çok kullanılan scam yöntemlerinden biri de online kazanç siteleri üzerinden dolandırmaktır. Scammerlar; reklam izleyerek, anket doldurarak ya da reklama tıklayarak para kazanma vaadi verirler. Fakat istekleri gerçekleştiren kullanıcılara herhangi bir ödeme yapılmaz.
Diğer scam yöntemleri ile karşılaştırıldığında yine masum sayılır. Çünkü scame maruz kalan insanların herhangi bir maddi kayıp yaşamaları söz konusu değildir. Sadece elde edilmek istenen data her ne ise, ücretsiz bir şekilde elde edilmiş olur. Örneğin belli bir sayıda anketöre ihtiyacı olan scammerlar, insanları kandırarak işlerini hallederler. Bu anketör sayısına, para vaadi ile ulaşmış olurlar. Ya da reklam tıklamaları üzerinden maddi kazanç vadedilir. Bu reklama tıklandığı takdirde, scammerlar tıklama başına para kazanır. Fakat kandırdıkları insanlara herhangi bir maddi kazanç sağlamazlar.
Bazı durumlarda, çok daha fazlasını elde edebilmek için insanlara ufak çaplı ödemeler yapılır. Örneğin, scammerler kullanıcılara belirli bir anket kotasını doldurdukları takdirde biraz para yollarlar. Böylece insanlar daha fazla anket doldurdukları takdirde çok daha fazla para kazanacağına inandırılırlar. Bu şekilde çok daha verimli bir şekilde scammerların isteklerini gerçekleştirirler. Fakat nihayetinde, vadedilen paraya erişemezler.
Yıllara göre scam verileri
ABD Federal Ticaret Komisyonu (FTC) verilerine göre scam ile dolandırılan insan sayıları aşağıda verilmiştir. Bu senelerde scam üzerinden kazanılan para miktarları da tabloda yer almaktadır.
| Sene | Dolandırılan İnsan Sayısı | Dolandırıcılıktan Kazanılan Miktar |
| 2020 | 2.8 milyon insan | 3.4 milyar dolar |
| 2021 | 5.7 milyon insan | 5.8 milyar dolar |
Scam’den kaçınmak için ne yapılması gerekir?
Scam olaylarının sayısının çok fazla artmış olduğu bugünlerde, alınacak bazı önlemler bulunmaktadır. İnternet kullanıcılarının tamamının bilinçlendirilmesi gerekir. Bazı tedbirler ile scam olayları gerçekleşmeden anlaşılır ve engellenir. Scam olaylarının önüne geçilmesi için dikkat edilmesi gereken maddeler vardır. Scammerlar kendilerini bazı belirtiler ile belli ederler. Bu belirtiler ile karşılaşıldığı takdirde, herhangi bir işlem yapılmaz. Bu belirtilerden bazıları şunlardır:
- İnternet üzerinden alışverişlerde nakit olarak ödeme yapılması noktasında ısrarcı olunması. Böylece herhangi bir iade durumu ortadan kalkacaktır. Scammerlar parayı almadıklarını iddia edeceklerdir. Kişiler, kendi bankaları üzerinden online ödeme yaparlarsa, parayı yolladıklarını ispat etme şansları olur.
- İnternet üzerinden alışveriş yapıldığı takdirde hediye kartı ile ödeme yapılmasında ısrarcılık. Bu şekilde yapılan ödemelerde de yine iade durumu ortadan kalkar. Scammerlar parayı geri ödemezler. Güvenilir bir banka üzerinden ödemeleri yapmak daha doğru olacaktır.
- Herhangi bir durum öne sürülerek kişilerden ısrarla kişisel bilgilerin istenmesi. İnternet üzerinden banka hesabı numarası, sosyal güvenlik numarası ya da şifre gibi bilgiler paylaşılmaz. Scammerlar, genellikle bankalardan ulaştıklarını söyleyerek insanları kandırmaya çalışırlar. Fakat hiçbir güvenilir kurum ya da kuruluş bu tarz bilgileri online ortamda istemez. Bu şekilde bir durumla karşılaşıldığı takdirde, şüphe ile yaklaşılması mantıklı olacaktır. Scammer olduğu düşünülen taraf, kendisini hangi kuruma ait bir çalışan olarak tanıtıyor bakılır. Bu kurum ya da kuruluşa ulaşılarak, ilgili durum bildirilir. Böyle bir durumun aslı olup olmadığı kontrol edilir. Bu şekilde herhangi bir scam olayı engellenmiş olur.
- Bilinmeyen bir kaynaktan gelen mail ya da mesajlarda link bulunması da şüphelidir. Bu gibi durumlarda, bilinmeyen linke tıklanmaz. Linke tıklandığı takdirde, açılan site kişisel bilgiler istiyorsa, verilmez. Oturum açmak ya da daha fazla bilgi talebi için doldurulması gereken alanlar doldurulmaz. Bu şekilde bir durum ile karşılaşıldığı takdirde, olay detaylıca araştırılır. Siteler hakkında kapsamlı bir araştırma ile scam olayı engellenebilir.
Kaynakça
