Vektörel, görseller bozulmadan boyutlarının orantılı olarak değiştirilmesine yarayan bir grafik kayıt biçimidir. Logo ve fontlarda kullanılan unsurların, baskı işlerinde kullanılabilmesi için gerekli olan bir formattır.
Vektörel, görsellerde kullanılan bir grafik kayıt biçimidir. Görsellerin boyutlarının değiştirilmesinde kullanılır. Bu değişiklik esnasında görsellerde herhangi bir bozulma olmasının önüne geçer. Görsellerin boyutlarının asıllarına uygun olarak orantılı bir şekilde değiştirilmesini sağlar. Vektörel, piksel ve çözünürlük ölçülerini baz alır. Bu ölçüler yerine orantılı olacak şekilde matematiksel ölçüleri kullanır. Bu ölçüler ile görsellerdeki detaylar kaybolmadan boyutlandırmayı mümkün kılar. Vektörel çizimler genellikle logo, kalıp ve teknik detay isteyen işler için kullanılır.
Logolarda vektörel kullanılması sayesinde öğeler görsel bozulma yaşamazlar. Logo boyutları istenilen şekilde büyütülür ya da küçültülür. Bu büyütme ya da küçültme esnasında ise görselin orantılarında herhangi bir bozukluk meydana gelmez.
Bunun yanında, logo ve fontlarda kullanılan baskı işlerinin gerçekleştirilebilmesini sağlar. Baskı işlerinin birebir uygulanabilmesi, görsellerin vektörel olup olmamasına bağlıdır. Vektörel olmayan logolarda, baskı işlerinde kalitesizlik ortaya çıkar. Bunun önüne geçmek için, logoların yeniden çizilmesi gerekir. Yeniden çizimi yapılan logolar vektörelleştirilirler. Bu sayede, baskı işlemi sonucunda görsellerde herhangi bir kalite sorunu yaşanmaz. Her görselin yeniden çizilerek vektörelleşmesi gibi bir durum söz konusu değildir. Baskı işlemleri yapılacaksa, görsellerin vektörelleştirmeye uygun olup olmadığı kontrol edilir.
Vektörel çizim
Vektörel çizimler denilince akla bilgisayarlar ile tasarlanan görseller gelir. Bu görseller, bilgisayarlardaki birtakım araçlar ve gereçler yardımı ile ortaya çıkarılan görsellerdir. Dijital ortamda gördüğümüz görsellerin çoğu vektörel çizim ile elde edilirler.
Vektörel çizimler, genellikle gerçek ölçüleri baz alarak çizilirler. Piksel bazlı çizimlerin tam tersi olarak gerçek ölçüler kullanılarak yaratılırlar. Piksel bazlı çizimlerde, görsel çıktısı alındığında sonuçlar tatmin edici olmaz. Çünkü çizimin gerçek hayattaki boyutunun nasıl olacağı hesaplanmamıştır. Bu da günlük hayatta çıktısı alınacak görsellerde kullanılmamasına yol açar. Çünkü günlük hayatta çıktı almak için pratik ya da kullanışlı değillerdir.
Diğer yandan vektörel tabanlı çizimler ise günlük hayat için kullanışlı ve pratiktirler. Çünkü vektörel tabanlı çizimlerin matematiksel oranlarda boyutları bellidir. Çıktı alınmak istendiği takdirde, görselin hangi boyutlarda çıkacağı önceden bellidir. Aynı zamanda boyutlandırmalarda değişiklik yapıldığı takdirde, görüntü kalitesinde bir eksilme yaşanmaz. Görüntü kalitesinde bir bozukluk olmayacağı gibi, çıktılarda da bir kalitesizlik gözlenmez.
Vektörel çizim ile oluşturulmuş çizimler, sonradan ölçeklendirilmeye müsaittirler. Bitmap tabanlı resimlerde, görsel kaydedildikten sonra işler zordur. Görsel kaydedildikten sonra orijinal oranlarda boyutlandırma ve ölçeklendirme mümkün değildir. Vektörel çizimlerde ise sonradan boyutlandırma ve ölçeklendirme imkanı vardır. Üstelik bunun sonucunda görüntüde herhangi bir değişiklik görülmez. Yani orijinal ölçülere ve detaylara herhangi bir zarar gelmez.
Vektörel Logo
Günümüzde neredeyse her şirketin ve firmanın kendine ait bir logosu vardır. Markalaşma ve akılda kalmak için logo tasarımları tercih edilir. Aynı zamanda şirket ve firmaların kendilerini sembolize edebilmeleri için de logolar çok önemlidir.
Logoların tasarımı ve kalitesi noktasında ise tasarımcılara başvurulur. Logonun boyutlarına dair şirketlerin kafasında kesin ve net bir ölçü yoktur. Logoların farklı yerlerde kullanılabileceği düşünüldüğü takdirde, böyle bir ölçünün olmadığı da anlaşılır. Tasarlanan logonun farklı şekillerde ölçeklendirme ve boyutlandırılmaya uygun olması gerekir. Bugün sadece bir sunumda kullanılması planlanan logo, ileride farklı amaçla kullanılır. Örneğin, şirket ileride bu logoyu tasarladıkları tişörtlerin üzerine koymak ister. Şirketler taşınmak istediklerinde yeni bir tabela için de logolarını kullanmak isterler. Bu gibi farklı durumlarda logoların mevcut duruma adapte olabilmeleri gerekir.
Bu adaptasyon özelliği ise, piksel tabanlı logo tasarımlarında mevcut değildir. Bu şekilde yeniden boyutlandırma ve ölçeklendirme, vektörel logo tasarımlarında olan bir özelliktir. Bu şekilde, farklı durumlarda aynı logo kullanılabilir. Her seferinde duruma özel yeni bir tasarım yapma ihtiyacı ortadan kalkar. Bu da hem kaynak hem zaman açısından firma ve şirketlere avantaj sağlar. Aynı zamanda, bu farklı kullanımlarda logonun kalitesinde bir eksiklik yaşanmaz. Tabelada, tişörtlerde ya da dijital ortamda kullanılan logolar arasında bir fark olmaz. Çözünürlük ya da boyut olarak herhangi bir bozulma ya da farklılık görülmez.
Vektörel grafik nedir?
Vektörel grafik, matematiksel ifadelerle görsellerin orantılı olarak boyutlandırılmasını sağlayan bilgisayar grafik türüdür. Çözünürlükten bağımsız olarak görsellerin boyutlarını değiştirmeye yarar. Bu değişim esnasında görsellerdeki detaylarda herhangi bir kayıp yaşanmaz. Grafikler yeniden boyutlandırılırken belirli bir ölçü kullanılır.
Bitmap tabanlı görseller, genellikle pixel tabanlı programlar ile oluşturulurlar. Bu görsellere örnek olarak jpeg, bmp, png ve gif verilir. Vektör grafikleri ise genellikle vektörel tabanlı programlarla oluşturulurlar. Vektör grafiklerinin en sık kullanıldığı alanlara firma logoları ve yazı içeren resimler örnek verilir. Aynı zamanda teknik ve detay gerektiren çizimler de yine bu örnekler arasında yer alır.
Günümüzde vektör grafiklerinin en yaygın dosya formatları SVG, EPS, PDF ve AI’dır. Bu dosya formatları daha yaygın kullanılan raster grafik dosya formatlarından farklıdırlar. Raster grafik dosya formatları ise JPEG, PNG, APNG, GIF ve MPEG-4 olarak bilinirler.
En popüler vektörel çizim programları
Günümüzde en sık kullanılan vektörel çizim programları şu şekilde sıralanır:
- Ipe: Desteklendiği işletim sistemleri Linux ve MacOS’tur.
- Jfig: Desteklendiği işletim sistemleri Linux, Windows ve MacOS’tur.
- Skencil: Linux işletim sistemi tarafından desteklenir.
- NodeBox: MacOS işletim sistemi tarafından desteklenir.
- ZeusDraw: MacOS işletim sistemi tarafından desteklenir.
- DrawIt:MacOS işletim sistemi tarafından desteklenir.
- SK1: Linux işletim sistemi tarafından desteklenir.
- Xara Xtreme: Desteklendiği işletim sistemleri Linux ve MacOS’tur.
- Tplot: Windows işletim sistemi tarafından desteklenir.
Günümüzde çok kullanılan programlardan bazıları başlıklar altında aşağıda yer almaktadır.
Adobe Illustrator
Vektörel çizim programları arasında dünyada en çok bilinen programlardan biridir. Çok gelişmiş çizim araçları ile kullanıcılara kolaylıklar sağlar. 3D çizim araçlarında piyasadaki rakiplerine ciddi farklar atmıştır. Sahip olduğu eklentiler sayesinde de ortaya çok başarılı sonuçlar koyar. Adobe firmasının ürünlerinden Photoshop, Flash ve Fireworks gibi programlarla yüksek uyumluluk içerisinde çalışır.
Adobe Indesign
Adobe ailesine ait olan vektörel çizim programlarından biri de Adobe Indesign’dır. Sadece vektörel çizimlerin değil, aynı zamanda çoklu sayfalı işlerin yapımı da mümkündür. Yani masaüstü yayıncılığının da yine bu çizim programı üzerinden yapılması mümkündür.
Corel Draw
Corel Corporation’a ait olan bu vektörel çizim programı da en popülerler arasındadır. Vektör tabanlı bir çizim programıdır. Genellikle yayıncılık, tekstik, matbaa ve tabela sektörlerinde kullanılır. Bu sektörlerdeki firmalar tarafından sıklıkla tercih edilir.
Inspace
Inspace, SVG formatı ile yüksek kalitede çizimlere imkan tanır. Sahip olduğu gelişmiş araçlar sayesinde piyasadaki vektörel çizim programları arasında üst sıralarda yer alır. Özgür bir yazılıma sahiptir.
Freehand
Freehand vektörel çizim programı, vektörel çizim olanağı tanıyan en eski programlardandır. Günümüzde yeni güncelleştirmeleri yapılmamaktadır. Yani yeni sürümleri yoktur ve olmayacaktır. Buna rağmen eski sürümleri bazı matbaalarda ve butik ajanslarda kullanımaya devam etmektedir.
En çok kullanılan vektörel grafik türleri
Günümüzde en çok kullanılan vektörel grafik türleri aşağıdaki tabloda verilmiştir.
| .ai | Adobe Illustrator vektörel çizim programına ait dosya formatıdır. |
| .svg (Scalable Vector Graphics) | Bu vektör grafik türü ölçeklenebilir vektör grafikleri grubunda yer alır. W3C standartlarında olan bir vektör formatıdır. |
| .cdr | Corel Draw vektörel çizim programına ait vektör formatıdır. |
| .wmf (Windows Meta File) | Microsoft firması tarafından geliştirilmiş vektörel grafik formatıdır. |
| .eps | Vektörel grafik formatları arasında en çok kullanılan vektör formatlarından biridir. |
Vektörel formatın avantajları nelerdir?
- Vektörel formatta görüntü kaybı olmaması: Vektörel formatta en önemli avantaj görüntülerde herhangi bir kayıp yaşanmamasıdır. Yani vektörel formatta oluşturulan görsellerde ölçeklendirme ve yeniden boyutlandırma mümkündür. Bu işlemlerden sonra görüntü kalitelerinde ya da detaylarda herhangi bir bozulma ya da kayıp olmaz.
- Vektörel formatlı çalışmaların daha az yer kaplaması: Piksel tabanlı görsellerle karşılaştırıldığında, vektörel formatlı görseller daha az yer kaplarlar. Bu özelliği sayesinde mail yolu ile insanların birbirlerine göndermelerine olanak sağlarlar. Sadece mail üzerinden değil, farklı uygulamalar üzerinden de gönderimi mümkündür. Bazı sosyal medya platformlarının mesajlaşma bölümlerinden bile paylaşımları mümkündür.
Vektörel çalışmaların üzerinde yapılan değişikliklerin kolay olması: Piksel tabanlı görsellerle karşılaştırıldığında, vektörel bazlı görsellerde değişiklikler daha kolaydır. Renk değişimleri ve biçim değişimleri, vektörel tabanlı çalışmalarda çok basit bir şekilde gerçekleştirilir.
