İnsansız hava araçları (İH), uzaktan kumanda edilebilen pilotsuz tüm hava araçlarıdır. Bunlar, askeri ve sivil alan da dahil olmak üzere drone’lara kadar birçok alanda kullanılır. İnsansız hava araçları, kontrol eden bilgisayar, sensör sistemi ve kontrol sistemi gibi çeşitli bileşenlerden oluşur. Ayrıca İHA gövdesi ve motoru gibi iç ile dış bileşenlere de sahiptir. Radyo kontrollü (uzaktan kumandalı) uçaklar, antik çağlardan günümüze kadar çeşitli şekillerde kullanılmışlar.
Tarihçe
Bilinen türden ilk İHA, 1916’da A.M. Low tarafından üretildi. 1. Dünya Savaşı’nda kullanılmak üzere uçan bomba ve jiroskop kontrolü için Hewitt-Sperry otomatik uçak üretildi. İHA, 1917’de resmi ABD askeri uçağı oldu ve ilk uçuşunu 1918’de yaptı. 1935’te film yıldızı ve model uçak tasarımcısı Reginald Denny, ilk ölçekli RPV modelini geliştirdi. Ayrıca 2. Dünya Savaşı sırasında da birçok İHA üretilmiştir. Bunlar, savunma ve taarruz görevlerinde kullanılmıştır.
1951’de Teledyne Ryan, İHA için yeni teknolojiyi benimsedi. Buna göre jetle çalışan bir İHA olan Firebee I’i üretmeye başladı. 1955’te başka bir şirket olan Beechcraft, ABD Donanması için Model 1001 İHA’yı üretti. Ancak bu araçlar, Vietnam Savaşı sırasında uzaktan kumandalı uçakların ötesine geçemedi.
1980’lerden 1990’lara kadar İHA’lar, ABD ordusunda büyük ilgi gördü. Uçaklardan daha ucuz olmaları ve savaşlarda mürettebat kayıplarını ortadan kaldırmalarından dolayı geliştirildi. Başlangıçta İHA, keşif ve gözetleme için yaygın olarak kullanıldılar. Ancak artık, silahlı ve savaş alanında kullanılıyor.
İHA çeşitleri nelerdir?
İHA’lar, temel olarak sabit kanatlı ve döner kanatlı olmak üzere iki gruba ayrılmaktadır. Sabit ve döner kanatlı İHA türleri de vardır. Bunlara VTOL denir. İHA türleri şunlardır:
Sabit Kanatlı İHA’lar
Sabit kanatlı İHA‘lar, aslında herkesin İHA denilince aklına geldiği ve genellikle uçağa benzeyen İHA türüdür. Bu İHA’lar, aracı hareket ettirmek için genellikle ön veya arkada motora sahiptir. Bu İHA’lar, döner kanatlı İHA’lara göre daha hızlıdır. Öncelikli olarak askeri alanda tercih edilmektedir. Ancak, dikey iniş ve kalkış yapamadıkları için bir pist gerektirirler. Bu İHA’lar, kalkış ile iniş sırasında ve havada süzülürken kanatlarını kullanır.
Döner Kanatlı İHA’lar
Drone ve helikopterlere kadar dikey olarak uçabilen tüm hava araçlarına rotorcraft (döner kanatlı İHA) denir. Helikopter gibi pervane ile uçan bir uçağın kuyruğunda başka bir küçük pervane vardır. Bu küçük pervane, dikey olarak dönerek gövdenin ana pervane ile dönmesini engeller. Pist gerektirmeyen bu İHA’lar hem sivil hem de askeri operasyonlar için uygun hale geliyor.
VTOL İHA’lar
VTOL hem sabit hem de döner kanatlı uçakların hareket kabiliyetine sahiptir. VTOL, yukarı ve ileri doğru bir pervane ve sabit kanat yeteneğine sahiptir. VTOL uçakları, her türlü arazi üzerinde uçar. Uçaklara ve İHA’lara pist avantajları sunar. Ancak daha az manevra kabiliyetine sahiptir. Sabit kanatlı uçaklara göre daha az kullanıldığı için daha az tercih edilirler.
İHA’ların Avantajları
Teknolojinin gelişmesiyle birlikte hava araçlarında da büyük ilerlemeler kaydedilmiştir. Bu alanlar askeri ve sivil olarak ikiye ayrılır.
Askeri değerlendirmeler, uçakların İHA’ların transferinden önce hava görevlerinde kullanıldığını göstermektedir. İHA boyutlarına göre oldukça büyük olan uçaklar, birçok açıdan daha pahalıdır. Ayrıca ordu, gözetimsiz uçamadığı için pilot yetiştirmek zorundadır. Askeri operasyonlarda uçan aracın ise pilotları yoktur. Çünkü insansız hava araçları, sadece emirlere güvenerek görevleri tamamlar. Pilotlar ise g-force, halsizlik, çalışma saatleri gibi koşullara güvenir. Elbette uçaklar, her zaman görevleri başarılı kılmaz. Uçak görevde başarısız olursa can kaybı ihtimali çok yüksek olur.
Sivil bir bakış açısıyla İHA’ların, insanların hayatlarını birçok yönden kolaylaştırdığı görülür. Örneğin bir Drone, çekim yapmak için pilot ve kamera operatörünün yerine çalışır. Böylece emekten tasarruf sağlanır. Benzer şekilde, nakliye alanına da girmesi bekleniyor.
İHA’lar, hayatın birçok alanında büyük kolaylık sağlıyor. Çevresel gözlem, doğal afet izleme ve arama kurtarma operasyonları, bunlardan sadece birkaçıdır.
İnsansız hava aracı üreten ülkeler
Bugün dünyanın birçok ülkesi insansız hava aracı üretiyor. Birçok ülke ise henüz bu cihazları aktif olarak kullanmamıştır.
| İnsansız hava aracı üreten ülkeler |
| Türkiye |
| İngiltere |
| Fransa |
| ABD |
| İspanya |
| Gürcistan |
| Yunanistan |
| İtalya |
| Rusya |
| Hindistan |
| İsveç |
| İsviçre |
| Çin |
| Birleşik Arap Emirlikleri |
Türkiye’nin ürettiği insansız hava araçları
Türkiye’nin 1990’lı yıllarda tanıttığı ilk İHA’lar, farklı ülkelerdekiyle benzerdi. Amerika Birleşik Devletleri’nde yapılan Gnat ve İsrail’de yapılan Heron modelleriydi. Türkiye, Amerika’dan Repaer ve Predator S0054HA almak istedi. Ancak ABD Kongresi, Türkiye’ye satışı onaylamadı. Bu şekilde Türkiye, kendi insansız hava aracını geliştirme çalışmalarına hız verdi.
Bayraktar ve Anka, bugün Türkiye’de kullanılan yerli S0054HA’lardan biridir. Bayraktar, İHA‘nın 250 kg yük kapasitesine sahip olduğunu duyurdu. Mevcut diğer yerli İHA Anka modelleri, 2016’dan beri silahsız kullanılmaktaydı. 2017 yılında ise silahlandırıldı. Türkiye, daha gelişmiş insansız hava araçlarının üretimi için çalışmalarını sürdürüyor.
Türkiye’deki İHA’ların Genel Özellikleri
Bayraktar TB2, Baykar tarafından askeri ve sivil havacılık standartlarına uygun olarak üretildi. Ulusal düzeyde bir İHA olup 2014 yılından itibaren aktif olarak kullanılmaktadır. Bayraktar TB2, 14 Haziran 2014 tarihinde yapılan uçuş testinde 27.030 fit irtifaya ulaştı. 5-6 Ağustos tarihlerinde yapılan uçuş testinde ise tam yüklü uçuşta 18.000 fit irtifaya ulaştı. Bayraktar TB2’nin gövde ve kanat açıklığı sırasıyla 6,5 metre ve 12 metredir. Brüt kalkış ve faydalı yük ağırlıkları sırasıyla 650 kg ve 55 kg’dır. Motor olarak 100 beygir gücünde Rotax 912 motor kullanıyor. 135 knot veya yaklaşık 250 km/s azami hıza sahiptir. Olağan seyir hızı, 70 knot veya yaklaşık 130 km/s’dir.
Bayraktar Akıncı ise 5.5 ton ağırlığa ve yaklaşık 1.5 ton faydalı yüke sahiptir. Bu da Baykar tarafından henüz üretime alınan bir SİHA türüdür. Maksimum servis tavanı 40.000 fit veya yaklaşık 12.000 metredir. 22 Ağustos 2020 tarihinde 30.000 fit irtifaya ulaştı. Bayraktar Akıncı SİHA 12,2 metre uzunluğa ve 20 metre kanat açıklığına sahiptir. Ayrıca 4,1 metre yüksekliği vardır. Her biri 560 kW üreten iki turbo rop motor tarafından desteklenmektedir.
Kaynakça
